Co dostałbyś na Gwiazdkę 150 lat temu?
Gdy rozpakujemy prezenty, ktoś z nas będzie przymierzał nowy sweter, ktoś inny skrapiał się otrzymanymi perfumami. Pod choinką nie zabraknie pewnie gadżetów i najnowszych zdobyczy technologii. A jak to wyglądało 100-150 lat temu? Dokładnie tak samo!
Pod pięknie udekorowanym drzewkiem zjawiają się prezenty. Jedne bogate, inne nieco skromniejsze. Tym, którzy nie mają pomysłu, co ofiarować bliskim, w sukurs przychodzą gazety. I nie, nie jest to współczesny wynalazek. Porad prezentowych możemy szukać w gazetach już od dwóch wieków.
Wersja minimum – los na loterię
Ogłoszenie zamieszczone w „Czasie” z 24 grudnia 1885 r. przez Koło artystyczno-literackie w Krakowie podsuwało idealny pomysł: Najpiękniejszy podarunek na Gwiazdkę lub Nowy rok stanowią Losy Loteryi artystycznej.
Podobny pomysł na prezent poddawał w swej reklamie dom bankowy H. Fuchs’a w Budapeszcie: Najpiękniejszym, najpraktyczniejszym i najtańszym podarunkiem na Gwiazdkę i Nowy rok jest niezaprzeczalnie główna wygrana 5000 złr.
Rok później, 24 grudnia 1886r., „Czas” kusił czytelników 50 000 złotych reńskich (złr), które oferował węgierski Jockey-klub w loterii z losami za złotówkę.
A może skarpetki?
Gdy los nie wydawał się odpowiedni, już za 1,6 reńskiego można było w Sukiennicach nabyć tradycyjne skarpetki i bieliznę. „Czas” z 24 grudnia 1885r. polecał w tym celu firmę M. Bejer i spółka, która to posiadała tylko i wyłącznie: praktyczne podarunki na Gwiazdkę i Nowy Rok w nader obfitym wyborze, w nader eleganckim wykonaniu, po najtańszych, stałych cenach fabrycznych.
Sukiennice. Idealne miejsce do nabycia prezentu? Fot. domena publiczna Czy bielizna musiała być nudna i ograniczać się tylko do tradycyjnych krojów? Bynajmniej! Mieszkańcy Krakowa, którzy kupili „Czas” 24 grudnia 1898r., dowiadywali się, że można było zdobyć też znacznie bardziej fikuśne dessous:
Nowość sensacyjna! Gorsety krótkie, fason francuski. Najstosowniejszym podarkiem dla Pań na gwiazdkę jest gorset modny, tani, dobry i wygodny z renomowanej fabryki parowej Federera i Piesena z Pragi.
Wszelaką galanterię można było kupić w sklepach Kazimierza Bauma w Krakowie i Rzeszowie oraz Kamila Bauma w Tarnowie i Józefa Accorda w Kołomyi. Sklepikarze reklamowali się w „Czasie” z 24 grudnia 1893r., zachęcając potencjalnych klientów. Któż by się nie skusił?
Uwaga! Robiąc nasze zakupa wspólnie dla czterech sklepów, jesteśmy w stanie sprzedawać po cenach bardzo niskich. W sklepie krakowskim zupełna wyprzedaż po cenach wyjątkowo zaniżonych.
A może by tak książkę?
Księgarnia katolicka dra Władysława Miłkowskiego w Krakowie na łamach „Czasu” z wigilii 1891 r. polecała książki i modlitewniki w oprawach od najskromniejszych aż do najwykwintniejszych.
Księgarnia S. Krzyżanowskiego i L. Frommera w Krakowie w tym samym wydaniu gazety głosiła: Już wyszedł nowy zbiór kolęd ludowych najładniejszych i najużywańszych i mało jeszcze tu znanych, zebranych […] przez St Ochmańskiego, dyrygenta chóru przy kościele N. Maryi Panny.
Koneserów sztuki kusił „Czas” z 24 grudnia 1865 r., drukując "materiał sponsorowany" dla pewnego sklepu: Jako szczególnie elegancki podarunek na Wigilię i Nowy Rok zalecają się obrazy […] z artystycznego Zakładu Hoelzla w Ołomuńcu […]. Następnie są także zalecające się na podarunek […] w naszym Handlu znajdujące się Lampy naftowe berlińskie i wiedeńskie w znacznym wyborze i po bardzo umiarkowanych cenach.
Domena publiczna Coś dla prawdziwego mężczyzny…
Fani nowinek technologicznych, idąc za ogłoszeniem z wigilijnego „Czasu” z roku 1893, powinni byli się udać do Wilhelma Kleinberga prowadzącego zakład przy ul. Floriańskiej 1 w Krakowie. Autor ogłoszenia zaznaczał ponadto, że chętnie udziela wszelakich wskazówek odnośnie obsługi zakupionego towaru.
Najlepszym prezentem na Gwiazdkę jest dla każdego aparat fotograficzny, za pomocą którego amator jest w stanie reprodukować widoki osoby, krajobrazy itd.
Prezenty dla prawdziwych mężczyzn można było znaleźć u Jana Nowotnego w Pradze. Na łamach „Czasu” z 24 grudnia 1891 r. sklep oferował najnowszą broń myśliwską i sportową; ponadto torby myśliwskie, rurki do nabojów itd.
Najbardziej oryginalnym prezentem mógł być:_ Dzwon Zygmunta (z Wawelu) w pomniejszeniu 1/36 naturalnej wielkości. […] Jako pamiątka narodowa, podarek ten powinien się rozejść wszędzie, gdzie tylko polska mowa się rozlega._
Getty Images Tenże wyjątkowy souvenir można było nabyć, jak podawał „Czas” z 24 grudnia 1897r., m.in. u kustosza Domu Matejki, gdyż cały dochód był przeznaczony na tę właśnie instytucję. Pomysłowo i charytatywnie. Upominek idealny?
Materiał powstał we współpracy z serwisem Ciekawostki Historyczne. Przeczytaj również: SYLWESTER POD LUFAMI HITLEROWCÓW. JAK ŚWIĘTOWANO NOWY ROK W OKUPOWANEJ POLSCE?
Ciekawostki Historyczne Źródła:
Łepkowski, Przegląd Krakowskich tradycyj, legend, nabożeństw, zwyczajów, przysłów i właściwości, Kraków 1866.
A. Pruszak, O ziemiańskim świętowaniu. tradycje świąt Bożego Narodzenia i Wielkiejnocy w kręgu ziemiaństwa polskiego w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku. Warszawa 2006.
A. Pruszak, O ziemiańskim świętowaniu. Tradycje świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Warszawa 2011.
„Czas”, numery z 24 grudnia z lat 1865-1898.
O autorze:
Łukasz Kościółek - z wykształcenia historyk Kościoła, z zamiłowania badacz późnego antyku i pasjonat historii Krakowa.