10 najbogatszych ludzi w historii

Szacowanie majątku postaci historycznych nie jest wcale łatwym zadaniem. Trzeba bowiem wziąć pod uwagę inflację, różnice w wartości walut dawniej i dziś, należy ocenić wartość metali szlachetnych. Sprawę utrudnia również ograniczony dostęp do dawnych ksiąg majątkowych. Czasem jedyne, czym dysponujemy, to historie, legendy i sporadyczne źródła pisane, które zachowały się do naszych czasów. Mimo to magazyn "Świat na dłoni" podjął próbę stworzenia listy najbogatszych postaci w dziejach ludzkości. Poznajcie ich losy.

1. Wilhelm Zdobywca (1028-1087)
OKRES: XI wiek
POZYCJA: król Normandii
KRAJ: Anglia
WARTOŚĆ KAPITAŁU: 907 500 000 000 zł

BĘKART NA TRONIE

Chociaż Wilhelm urodził się jako syn z nieprawego łoża Roberta, księcia Normandii, i prostej córki garbarza, jako potomek wikinga Rolla, który odebrał w 911 roku od Karola III Normandię, miał największe szanse na tron. I rzeczywiście tak się stało - w 1035 roku po śmierci ojca został koronowany na króla, choć miał zaledwie siedem lat. Początkowo oczywiście nie sprawował faktycznej władzy, a Normandią realnie władali baronowie. Stopniowo jednak umacniał swoją pozycję, a w końcu nie tylko przejął w pełni władzę, lecz także zjednoczył normandzkie ziemie.

CEL: ZDOBYCIE ANGLII

Jego marzeniem było jednak zyskanie korony angielskiej. Dążył do tego celu, od kiedy skończył 18 lat. Udało mu się w wieku 38 lat, kiedy to w słynnej bitwie pod Hastings 4 października 1066 roku pokonał wojska angielskie. Już 25 grudnia 1066 roku został koronowany na króla Anglii. Stopniowo podporządkowywał sobie bogate angielskie ziemie, by w końcu stać się jedynym władcą Anglii.

JAK ZDOBYŁ BOGACTWO?

Chociaż Normanów było zaledwie 10 000, udało im się zawładnąć liczącą 1,5 miliona mieszkańców Anglią. Wilhelm pokazał też całemu światu, jak zdobyć olbrzymie bogactwo. Jego pierwszym krokiem było pozbawienie majątku wszystkich, którzy nie byli jego sprzymierzeńcami. Surowo karał buntowników, którym także natychmiast odbierał posiadłości. Przywłaszczał sobie również majątki biskupów. Zajmował zamki jak kraj długi i szeroki, budował nowe twierdze. Tak jak cała Anglia, tak i wszelkie kosztowności trafiały do królewskiego skarbca. Tym sposobem stał się najbogatszym człowiekiem na świecie w XI wieku.

2. Filippo Di Amedeo De Peruzzi (1235?-1303)
OKRES: XIII wiek
POZYCJA: bankier
KRAJ: Włochy, Florencja
WARTOŚĆ KAPITAŁU: 660 000 000 000 zł

RODZINA Z NOSEM DO INTERESÓW

Historia florenckiego rodu Peruzzich jest udokumentowana już od 1150 roku, ale bogaczami stali się 100 lat później. Największe zasługi na tym polu mieli Filippo di Amedeo de Peruzzi i jego brat Arnoldo. Z tej dwójki zwłaszcza Filippo miał niezwykłą smykałkę do interesów, ale to nie wszystko. Walczył w wielu bitwach po stronie Florencji jako rycerz, zawsze wychodząc cało z bojów. Mówi się, że czego nie dotknął, zamieniało się w złoto.

NAJBOGATSZY BANKIER ŚWIATA

Ród Peruzzich jako pierwszy wprowadził klasyczne księgi rachunkowe, a oprócz bankowości jego członkowie zajmowali się też handlem i produkcją tekstyliów. Dzięki bardzo dobrym kontaktom z rycerskim zakonem joannitów zyskali władzę na wyspie Rodos, gdzie przejęli kontrolę nad handlem przyprawami, złotem, jedwabiem i innymi luksusowymi towarami ze Wschodu. Wszystkie bowiem przechodziły przez wyspę. Filippo uchodził w swoich czasach za najbogatszego bankiera na ziemi, posiadał własną flotę handlową oraz sieć "hoteli" na całym świecie.

JAK ZDOBYŁ BOGACTWO?

Głównym źródłem jego majątku był handel morski, produkcja tekstyliów oraz banki, a wraz z tymi ostatnimi - pożyczki pieniężne. Kredyty brali od niego nie tylko władcy, lecz także papieże. Przez jego florenckie pałace przewijały się największe osobistości ówczesnej Europy. Okres największego rozkwitu majątku Peruzzich przypadł na rok 1275. Mieli wtedy banki we Florencji, w Neapolu, Paryżu czy Londynie. Dobra karta się jednak w końcu odwróciła, gdy Filippo skoncentrował największe banki we Włoszech, zaczął trwonić własne pieniądze i przekształcać rodzinną firmę w spółkę akcyjną. Zakończyło się to bankructwem, którego bezpośrednią przyczyną było nieodzyskanie ogromnych pożyczek udzielonych angielskiemu królowi Edwardowi III.

3. Mansa Musa (1280-1337)
OKRES: XIV wiek
POZYCJA: władca Afryki Zachodniej
KRAJ: dzisiejsza Ghana, Mali
WARTOŚĆ KAPITAŁU: 1 320 000 000 000 zł

AFRYKAŃSKI CESARZ CESARZY

Najbogatszym człowiekiem w historii nie był Bill Gates ani John D. Rockefeller, lecz zapomniany dziś władca Afryki Zachodniej. Nazywał się Mansa Musa lub Musa I i rządził na terenach, gdzie znajdują się dzisiejsza Ghana i Mali. Należały do niego najbogatsze złoża naturalne całego regionu, a mówiono o nim cesarz cesarzy. O jego życiu dowiadujemy się z dokumentów spisanych przez arabskich podróżników i uczonych.

ZALAŁ AFRYKĘ ZŁOTEM

Mansa Musa był oddanym muzułmaninem i wiele pism barwnie opisuje jego pielgrzymkę do Mekki w 1324 roku. Jego świta obejmowała 60 000 mężczyzn, w tym 12 000 niewolników, spośród których każdy niósł 2 kilogramy złota. W pochodzie było również kilkaset koni ze zdobionymi złotymi uprzężami i 80 wielbłądów, z których każdy niósł od 20 do 50 kilogramów złotego pyłu. Pielgrzymi szli przez Kair i Medynę, które afrykański władca dosłownie zalał złotem. To ponoć zrujnowało miejscową gospodarkę, ponieważ nagły przypływ złota doprowadził do kilkudziesięcioletniego wzrostu inflacji.

Swoje bajeczne bogactwo Musa z chęcią prezentował. Kazał się uwieczniać na obrazach obwieszony złotem od stóp do głów wraz z klejnotami koronacyjnymi (fot. Świat na dłoni)

JAK ZDOBYŁ BOGACTWO?

Źródłem jego majątku były przede wszystkim ogromne naturalne złoża soli i złota. Musa zarządzał całym handlem solą z Afryki do Europy, podobnie było ze złotem. Był jedynym człowiekiem w historii, który bezpośrednio wpływał na ceny złota w całym basenie Morza Śródziemnego. Był także świetnym przedsiębiorcą, a w marokańskim Timbuktu, które przebudował na swoją siedzibę, spotykali się wszyscy, którzy liczyli się w ówczesnym handlu. Timbuktu, gdzie powstały w tym czasie złoty meczet i uniwersytet, stało się centrum handlu, kultury i islamu.

4. Jakob Fugger (1459-1525)
OKRES: XV wiek
POZYCJA: bankier
KRAJ: Niemcy, Augsburg
WARTOŚĆ KAPITAŁU: 907 500 000 000 zł

NAJBOGATSZY OBYWATEL EUROPY

Jakob Fugger był najbogatszym obywatelem Europy doby renesansu. Miał kontakty w najwyższych kręgach władzy, a jego postać wpływała na dzieje całego kontynentu jeszcze kilkadziesiąt lat po jego śmierci. Chociaż nie był założycielem rodziny, wsławił ją i ugruntował jej bogactwo, zwłaszcza dzięki lukratywnym kontraktom ze Świętym Cesarstwem Rzymskim, od którego uzyskał wspaniałe posiadłości w całej Europie i intratne prawa do wydobycia i handlu.

OBSADZIŁ NA TRONIE CESARZA

Szczytem zyskownych interesów Fuggera była finansowana przez niego kampania, dzięki której zapewnił tron cesarski Karolowi V. Oczywiście nie było to bezinteresowne - nowy cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego ofiarował mu cały szereg korzystnych dekretów, które otwierały przed Fuggerem drzwi do ogólnoświatowego handlu. Otrzymał też prawo wybijania własnej monety. Największą wartość jego majątku stanowiła ogromna flota statków handlowych, której wielkość do dziś pozostaje nieznana.

JAK ZDOBYŁ BOGACTWO?

Jego pierwszą wielką i niezwykle opłacalną transakcją było udzielenie pożyczki habsburskiemu arcyksięciu Zygmuntowi z Tyrolu. Pod zastaw wziął bogate w złoża kopalnie srebra w Alpach. Później doszły do tego kolejne pożyczki oferowane Habsburgom, w zamian za które otrzymywał kolejne kopalnie. Oprócz handlu bawełną, zaczął także handlować przyprawami, jedwabiem, rzadkimi produktami spożywczymi i złotem. Stopniowo powiększał swoją flotę handlową. Zaczął również wydobywać miedź na Węgrzech, jego własnością były także kopalnie w okolicy Bańskiej Bystrzycy na Słowacji.

5. Sulejman Wspaniały (1494-1566)
OKRES: XVI wiek
POZYCJA: sułtan osmański
KRAJ: Turcja, Konstantynopol
WARTOŚĆ KAPITAŁU: 990 000 000 000 zł

PODBIŁ DUŻĄ CZĘŚĆ EUROPY

W XVI wieku Sulejman I stał na czele imperium Osmanów w okresie największego rozkwitu tego państwa - zarówno pod względem wojskowym, jak i ekonomicznym oraz politycznym. Z tym wielkim władcą bardzo liczono się w Europie. Sulejman osobiście dowodził wyprawami wojennymi na Belgrad, wyspę Rodos czy na Węgry i dopiero w 1529 roku zatrzymał się przed Wiedniem. Władał znaczną częścią azjatyckiego Środkowego Wschodu i północą Afryki. Jego flotylla dominowała w basenie Morza Śródziemnego, na Morzu Czerwonym i w Zatoce Perskiej.

Wojska Sulejmana plądrowały Bałkany i weszły do Europy. Sułtan władał także północą Afryki i Środkowym Wschodem w Azji (fot. Świat na dłoni)

OŚWIECONY I WYKSZTAŁCONY WŁADCA

Za swego panowania dokonał prawdziwego przewrotu zwyczajów, zakorzenionych od wieków wśród obywateli. Wprowadził zmiany prawa dotyczącego społeczeństwa, wykształcenia, podatków, a także zmiany prawa karnego. Tzw. zbiór Kanunname (księga przepisów prawnych) Sulejmana przetrwał wieki po jego śmierci. Był także poetą, złotnikiem i wielkim mecenasem kultury. Osobiście doglądał artystycznego, literackiego i architektonicznego rozwoju swego imperium, które przeżywało za jego czasów swój złoty wiek. Złamał również osmańską tradycję rodzinną i pojął za żonę byłą chrześcijankę, Roksolanę, później znaną jako sułtanka Hürrem.

Najwspanialszą budowlą powstałą za jego panowania był Wielki Meczet Sulejmana, wzniesiony w latach 1550-1557 (fot. Świat na dłoni)

JAK ZDOBYŁ BOGACTWO?

Źródłem jego niezwykłego bogactwa były przede wszystkim podboje terytorialne. Imperium Osmańskie stało się jedną z największych światowych potęg tych czasów. Do Sulejmana należały tak ważne miasta, jak Mekka, Medyna, Jerozolima, Damaszek, Kair i Bagdad. Jego władza obejmowała Bałkany i sięgała aż do Austrii. Ze wszystkich tych miejsc do Konstantynopola płynęły ogromne bogactwa świata chrześcijańskiego, a skarbce Sulejmana pękały w szwach. Osmanie kontrolowali handel na Morzu Śródziemnym, Czerwonym oraz szereg tras na Oceanie Indyjskim.

6. Aurangzeb (1618-1707)
OKRES: XVII wiek
POZYCJA: władca Indii
KRAJ: Indie
WARTOŚĆ KAPITAŁU: 627 000 000 000 zł

WŁADCA IMPERIUM MOGOŁÓW

Jego pełne imię brzmiało: Abu Muzaffar Muhi ad-Din Muhammad Aurangzeb, a cesarki tytuł - Alamgir. Panował na większej części subkontynentu indyjskiego. Podobnie jak turecki sułtan Sulejman I zasłynął ze swej ekspansywnej polityki. Imperium Mogołów pod jego władzą przeżyło największy rozkwit. Aurangzeb miał 150 000 000 poddanych, a w 1690 roku jego roczny dochód był uważany za najwyższy na świecie. Według szacunków jego majątek był dziesięciokrotnie większy niż króla Francji Ludwika XIV.

CIĄGŁE WOJNY I RZĄDY TWARDEJ RĘKI

Wojny i wyprawy zdobywcze naznaczyły praktycznie cały czas jego panowania. Stworzył wielką armię, której siłą była przede wszystkim artyleria. Jego działa były w tych czasach najnowocześniejsze na świecie i żadne mury nie stanowiły dla nich przeszkody. Był wiernym muzułmaninem, za jego panowania silnie tłumiono rodzimą wiarę Hindusów. Nakazywał burzyć niemuzułmańskie świątynie, nawet te najważniejsze dla ludu, a także zamykał niemuzułmańskie szkoły.

JAK ZDOBYŁ BOGACTWO?

Stał się bogaty przede wszystkim właśnie dzięki podbojom. Przejmował majątek pokonanych, do jego skarbca trafiały też cenne przedmioty i relikwie, zwłaszcza oprawione w złoto, pochodzące ze niszczonych świątyń. W ten sposób wszedł w posiadanie ton złota w postaci buddyjskich posągów czy dzieł artystycznych zdobionych szlachetnymi kamieniami. Uważa się, że za swoich rządów zburzył i splądrował 60 000 świątyń. Aurangzeb zapłacił jednak za swoją niepohamowaną chciwość. Długotrwałe działania wojenne sprawiły w końcu, że skarb państwa zaczął świecić pustkami, a krótko po śmierci władcy Imperium Mogołów rozpadło się.

7. Stephen Girard(1750-1831)
OKRES: XVIII wiek
POZYCJA: marynarz, bankier
KRAJ: Ameryka Północna
WARTOŚĆ KAPITAŁU: 346 500 000 000 zł

ZACZYNAŁ JAKO MARYNARZ

Urodził się w Bordeaux we Francji jako Etienne Girard, później przyjął obywatelstwo amerykańskie w Stanach Zjednoczonych. Zasłynął jako bankier i wielki filantrop. Osobiście uratował rząd amerykański przed krachem finansowym podczas wojny w 1812 roku, dzięki czemu stał się jednym z najbogatszych ludzi w Ameryce. Szacuje się, że był czwartym z kolei najbogatszym Amerykaninem wszech czasów (według oceny jego majątku względem dzisiejszego PKB). A jak się to wszystko zaczęło? Tak jak ojciec został kapitanem morskich statków i zaczął handlować z Ameryką. Wkrótce jednak przeprowadził się do Stanów i osiadł w Filadelfii i jako przedsiębiorca.

ZAŁOŻYŁ PIERWSZY BANK

Jego interesy handlowe szybko rozwinęły się w kierunku Azji i Chin. Niedługo potem kupił także upadły First US Bank, w tym budynki wraz z wyposażeniem, i otworzył własny bank o nazwie Bank of Stephen Girard. Niemal cały swój majątek przeznaczył potem na pożyczkę udzieloną władzom amerykańskim na finansowanie wojny angielsko-amerykańskiej w latach 1812-1815. Oprócz tego prowadził działalność charytatywną, budował domy i szpitale dla biednych.

Bank of Stephen Girard (fot. Świat na dłoni)

JAK ZDOBYŁ BOGACTWO?

Jego inwestycje były wyjątkowo opłacalne. Po zakończeniu wojny odzyskał pożyczone pieniądze wraz z procentem. Został największym amerykańskim akcjonariuszem, najbogatszym człowiekiem Ameryki i zaczął otwierać kolejne oddziały swojego banku. Na udzielaniu pożyczek zbił niewyobrażalny majątek. Przed śmiercią niemal całą fortunę przekazał na cele charytatywne w Nowym Orleanie i Filadelfii, gdzie dzięki temu wybudowano sierocińce i szkoły z internatem dla biednych dzieci.

8. Rodzina Rothschildów
OKRES: XIX wiek
POZYCJA: bankierzy
KRAJ: Ameryka Północna
WARTOŚĆ KAPITAŁU: 1 050 000 000 000 zł

NAJBOGATSI NA ŚWIECIE

Początki działalności klanu Rothschildów datuje się już od 1760 roku, kiedy Mayer Amschel Rothschild założył swój pierwszy bank we Frankfurcie nad Menem. W jego ślady poszło pięciu synów, którzy kierowali bankami w Londynie, Paryżu, Wiedniu i Neapolu. U szczytu sukcesu finansowego w XIX wieku rodzina dysponowała największym prywatnym majątkiem na świecie. W następnym stuleciu nieco on jednak podupadł, kiedy zaczął być dzielony między setki kolejnych potomków. Mimo to jeszcze dziś Rotschildowie są bogaczami. Mają swoje przedsiębiorstwa w różnych gałęziach gospodarki - od banków przez nieruchomości, energetykę, komunikację, rolnictwo po winiarstwo czy górnictwo.

Willę Ephrussi de Rothschild na Riwierze Francuskiej kazała wybudować Beatrice de Rothschild w latach 1905-1912. Dziś jest dostępna dla zwiedzających (fot. Świat na dłoni)

JAK ZDOBYLI BOGACTWO?

Majątku dorobili się podczas wojen napoleońskich (1803-1815). Chociaż już wcześniej byli bogaci, w tym czasie zyskali pierwszeństwo w handlu złotem i zaczęli finansować dostawami złota armię brytyjską w Europie. Do wojennego handlu i wojennych pożyczek wtłoczyli setki milionów, licząc, że po wojnie zwróci im się to z nawiązką. Udawało się - na przykład Nathan Rothschild dzięki gońcom i informatorom wiedział o wyniku bitwy pod Waterloo dzień przed nadejściem oficjalnego komunikatu. Natychmiast przygotował obligacje rządowe, które później sprzedał z ogromnym, 40-proc. zyskiem.

* 9. John D. Rockefeller (1839-1937)*
OKRES: XX wiek
POZYCJA: baron paliwowy
KRAJ: Ameryka Północna
WARTOŚĆ KAPITAŁU: 1 122 000 000 000 zł

BIZNES OPARTY NA ROPIE

John Davison Rockefeller, amerykański przemysłowiec i filantrop, był założycielem koncernu Standard Oil Company, który zdominował amerykański rynek paliw. Rockefeller odkrył ten wielki biznes jako pierwszy i stał u początku nowożytnej rewolucji przemysłowej. Jego zyski szybko rosły i wkrótce został najbogatszym Amerykaninem. W 1937 roku, kiedy zmarł, jego przedsiębiorstwo miało kontrolę nad ponad 90 proc. handlu ropą w Stanach Zjednoczonych, a jego fortuna wynosiła 336 miliardów dolarów. Jako filantrop wspierał przede wszystkim badania medyczne, kształcenie i rozwój nauki.

Jedną z pierwszych rafinerii założonych przez J. D. Rockefellera była rafineria Standard Oil Company w kalifornijskim Richmond (fot. Świat na dłoni)

JAK ZDOBYŁ BOGACTWO?

Jeszcze około 1860 roku najczęściej stosowanym paliwem do oświetlania był olej wielorybi. Był on jednak dość drogi, a Rockefeller jako pierwszy dostrzegł przyszłość w ropie naftowej. W 1863 roku w Cleveland założył pierwszą rafinerię i zaczął kupować szyby naftowe. Z czasem wykupił także konkurencyjne przedsiębiorstwa paliwowe, nadal powiększając swoje imperium. Koncern Standard Oil powstał w 1870 roku i szybko stał się krajowym potentatem w wydobyciu, przetwarzaniu i dostarczaniu ropy naftowej w Stanach Zjednoczonych. Rockefeller mógł już tylko liczyć zyski, dzięki którym stał się najbogatszym Amerykaninem.

10. Mu'ammar Al-Kaddafi (1942-2011)
OKRES: XX i XXI wiek
POZYCJA: libijski dyktator
KRAJ: Libia
WARTOŚĆ KAPITAŁU: 660 000 000 000 zł

ÓSMY NAJBOGATSZY W HISTORII

Najbogatszym człowiekiem początku XXI wieku nie był, jak można by się spodziewać, Bill Gates ani Warren Buffet, ale libijski dyktator Mu'ammar al-Kaddafi. Rządził on Libią - państwem niezwykle bogatym w ropę - przez 34 lata, zanim został obalony i zabity. Po jego śmierci znaleziono miliardy dolarów na tajnych kontach bankowych na całym świecie. Do dziś suma majątku z odkrytych tajnych kont Kaddafiego wynosi ponad 200 miliardów dolarów. Według nieoficjalnego spisu majątku Kaddafi był ósmym najbogatszym człowiekiem świata w całej historii ludzkości.

Dopiero po upadku Kaddafiego opinia publiczna zobaczyła pierwsze zdjęcia skarbów znajdujących się w pałacu dyktatora (fot. Świat na dłoni)

STWORZYŁ WŁASNE PAŃSTWO

Kaddafi przejął władzę w Libii w 1969 roku, obalił monarchię i ogłosił republikę. Unarodowił cały przemysł wydobycia ropy, głosząc niezależność od zachodniego imperializmu. Wprowadził idee arabskiego nacjonalizmu i socjalistyczny system opieki społecznej. W 1977 roku ustrój republikański zastąpił Dżamahirijją (władza ludu), co w praktyce oznaczało państwo socjalistyczne rządzone przez wojskowych. Po 1999 roku rozpoczął politykę stopniowego zbliżania z Zachodem. W 2011 roku w Libii wybuchło powstanie zwane arabską wiosną. Kaddafi został obalony i zabity przez zbuntowanych Libijczyków wspieranych przez wojska NATO.

JAK ZDOBYŁ BOGACTWO?

Libia jako kraj socjalistyczny z jednej strony dbała o obywateli, z drugiej strony bogacił się przede wszystkim przywódca. Po nacjonalizacji przemysłu wydobywczego PKB Libii wzrosło czterokrotnie, a średnie zarobki Libijczyków były porównywalne do pensji Brytyjczyków. W końcu jednak miliardy z ropy zaczęły się kończyć, również na kontach Kaddafiego. Mimo to do samego końca żył w niewiarygodnym luksusie, a w jego pałacu wiele przedmiotów z wyposażenia było wykonane z czystego złota.

Kaddafi spał i odpoczywał na złotych łóżkach, siedział na złotym tronie, również jego ulubiony pistolet był ze złota (fot. Świat na dłoni)

OBECNIE NAJBOGATSZYM CZŁOWIEKIEM JEST MEKSYKANIN

Nazywa się Carlos Slim Helú i zbił majątek na telekomunikacji. Urodził się w 1940 r. w Mexico City. Handlem zajmował się od ukończenia studiów. W telekomunikację zaczął inwestować w 1990 roku, a dziś jego przedsiębiorstwa mają monopol w krajach Ameryki Południowej. Jego majątek szacuje się na 210 miliardów złotych.