30-03-2016 09:36

Imperium Rothschildów - co z niego przetrwało?

Źródło: domena publiczna

[

]( http://histmag.org/ ){:external} Kiedy pod koniec XVIII wieku Mayer Amschel Rothschild zaczynał handlową współpracę z księciem Hesji Wilhelmem, nikt nie przewidywał, że w ciągu kilku lat jego fortuna kilkukrotnie się pomnoży.

Na początku lat 90. osiemnastego stulecia senior rodu był drobnym, acz dobrze prosperującym handlarzem antykami, Wilhelm I, elektor Hesji-Kassel, był natomiast zapalonym numizmatykiem. Pod koniec dekady Rothschild, który niepomiernie wzbogacił się na handlu monetami, medalami i srebrem z księciem-elektorem, był już bankierem i jednym z najbogatszych Żydów we Frankfurcie. Proces przebranżawiania się był rozłożony na lata. Stopniowo coraz mniej transakcji głowy rodu dotyczyło antyków, coraz więcej zaś weksli i skryptów dłużnych. Coraz dalej sięgały również interesy Rothschilda. Rychło przestały ograniczać się do Frankfurtu i z biegiem lat rozszerzyły na całe Niemcy, by w końcu sięgnąć Amsterdamu, Paryża czy Londynu.

Mayer Amschel Rothschild, senior słynnego rodu (domena publiczna)

Majątek zdobyty przez Mayera Amschela Rothschilda był fundamentem, ale imperium wznieśli jego synowie. Było ich pięciu: Nathan Mayer, Jakob, Salomon, Kalman i Amschel Mayer. Prawie każdy z nich wyemigrował do innego kraju europejskiego i tam rozpoczął działalność: pierwszy w Londynie, drugi (jako James Rothschild) w Paryżu, trzeci w Wiedniu, czwarty (jako Carl Rothschild) w Neapolu, piąty zaś pozostał w rodzinnym Frankfurcie.

Na początku lat dwudziestych XIX wieku Rothschildowie, już z nadanymi im przez cesarza Austrii Franciszka II i królową Wiktorię tytułami baronów, rozsiani byli po całym kontynencie, wspólnie pracując nad bogactwem rodu. W ciągu kolejnych lat angażowali się w niemal wszystkie największe inwestycje i wydarzenia epoki: wojny napoleońskie, zakładanie Rodezji, budowę Kanału Sueskiego, rozwój kolejnictwa i górnictwa oraz wiele innych. Z czasem ich majątek stał się legendarny, zaś określenie „baron Rotszyld” stało się synonimem bogacza w licznych anegdotach i szmoncesach. Po dziś dzień nazwisko to piastuje takie miejsce w powszechnej świadomości.

Villa Ephrussi (Wikimedia Commons)

Jednak czy imperium Rotshildów dalej istnieje, czy też termin bazuje tylko na ich osiągnięciach sprzed ponad stu lat?

Rothschild & Co

Imperium oczywiście dalej istnieje, ale już w mocno ograniczonej formie. Zamiast wielkich inwestycji na miarę budowy kanału między Morzem Śródziemnym a Czerwonym, skupia się teraz na handlu nieruchomościami, instytucjach finansowych, winiarstwie i działalności charytatywnej. Największym elementem rodowej schedy jest Rothschild & Co.

Gigant ten został założony w 1838 roku jako kompania kolejowa o nazwie Compagnie du chemin de fer de Paris a Orleans. Dokładnie sto lat później, w 1938 roku, wszystkie kompanie kolejowe we Francji zostały znacjonalizowane, tworząc Societe nationale des chemins de fer Francais. W tym czasie jednak kompania Rothschildów rozrosła się do tego stopnia, że koleje były tylko jednym z jej aktywności. Po zakończeniu II wojny światowej pozbierano fragmenty, których nie przejęło państwo, i złączono je w holding scalający przedsięwzięcia bankowe i inwestycyjne. Rothschildowie przystąpili do odtwarzania swego bogactwa, jednak w 1981 roku Francja po raz kolejny postanowiła wzbogacić się ich kosztem. Rząd Mitteranda znacjonalizował Banque Rothschild i stworzył Compagnie Europeenne de Banque, pozbawiając holding ich głównej lokomotywy. Rothschildowie nie dali jednak za wygraną i trzy lata później powołali, w ramach holdingu, niewielką firmę Paris Orleans Banque, później przemianowaną na Rothschild & Cie Banque. Na początku
zatrudniając jedynie trzy osoby, z czasem wyrósł on na jednego z głównych graczy Europy kontynentalnej.

Rodzinny dom Rothschildów we Frankfurcie oraz rezydencja Halton House w Buckinghamshire w Anglii (domena publiczna)

W skład holdingu wchodzą, prócz wielu mniejszych, trzy główne instytucje. Pierwsza to NM Rothschild & Sons Ltd znana też jako Rothschild Group. Została ona założona w 1811 roku przez Nathana Mayera Rothschilda jako londyńska gałąź działalności rodziny i funkcjonuje do dzisiaj, będąc jednym z największych brytyjskich banków inwestycyjnych. Drugą jest wspominana już Rothschild & Cie Banque, również zajmująca się inwestycjami i zarządzaniem aktywami oraz mający siedzibę w Zurychu Rothschild Bank AG, zajmujący się bankowością prywatną.

Złoto, nieruchomości, dzieła sztuki…

Kolejnym elementem mozaiki jest Edmond de Rotschild Group. Została ona założona w Genewie w roku 1953 roku. Część jej interesów zbiega się z działalnością opisanej powyżej Rothschild & Co i obejmuje sektor finansowy. Są to Banque privee Edmond de Rothschild oraz Compagnie Financiere Edmond de Rothschild zajmujące się bankowością prywatną odpowiednio w Szwajcarii oraz we Francji. Jednak reszta interesów firmy obejmuje handel nieruchomościami (Cogifrance) czy hotelarstwo (Domaine du Mont D'Arbois). Edmond de Rothschild Group zarządza i wspiera także liczne fundacje i placówki badawcze, na przykład Institut de Biologie Physico-Chimique w Paryżu, zajmujący się badaniami nad biologią molekularną i genetyką, czy też słynną nowojorską Galerię Guggenheima.

Inwestycje Rothschildów obejmują szerokie spektrum. Dotyczą także, na przykład, surowców. Od XIX wieku ściśle współpracują z brytyjsko-australijską kompanią górniczą Rio Tinto, wydobywającą m.in. boksyty, molibden, miedź, uran i węgiel. Inwestowali także w przetwórstwo ropy z pokładów Morza Północnego czy rosyjską spółkę United Company RUSAL, wydobywającą aluminium. Jedną z większych transakcji był zakup w styczniu 2010 roku sporych udziałów w światowym gigancie surowcowym Glencore.

By dopełnić bon vivanta…

…potrzebny jest odpowiedni trunek. Rothschildowie nie przeszli do legendy tylko dzięki swemu bogactwu, ale także dzięki temu, że potrafili je z rozmachem wydawać. W XIX wieku istniał wręcz termin Le Gout Rothschild, czyli „rotszyldowski smak”, określający pewną manierę dekorowania wnętrz, charakteryzującą się zamiłowaniem do przepychu i dbałości o każdy element. Choć termin dotyczył architektury wnętrz, dobrze pasował także do reszty epikurejskiego stylu życia rodu finansistów. Przekładało się to również na zamiłowanie do drobnych przyjemności życia, takich jak zacne trunki. Rothschildowie nie byliby godni swej legendy, gdyby i na tym nie zrobili interesu.

Beczki z winem z winnicy Chateau Mouton Rothschild (fot. MPW57, domena publiczna)

Pierwszą winnicę kupił Nathaniel de Rothschild w 1853 roku. Znajduje się ona w Medoc w Bordeaux i nosi nazwę Chateau Mouton Rothschild. W 1868 roku założyciel francuskiej gałęzi rodu, James de Rothschild, kupił wystawione na publiczną sprzedaż Chateau Lafite. Obie winnice produkują jedne z najlepszych bordeaux na świecie, a co więcej, Chateau Lafite należy do jednego z czterech Premier Cru, czyli najściślejszej elity francuskich Grand Cru. Winnice te dały początek rozległym kontaktom Rothschildów z winami. Do najbardziej znanych posiadanych aktualnie przez ród winnic należą Chateau Duhart-Milon, Rieussec i L'Evangile oraz Domaine d'Aussieres.

Nie ograniczyli się jednak wyłącznie do Francji. Pod marką Rothschildów znajdują się także wina z chilijskich winnic Los Vascos oraz argentyńskiego Caro. Zwłaszcza ciekawe są kupażowane wina z tego drugiego kraju, dzięki zawartości win z mniej popularnego szczepu Malbec. Od 1882 roku ród inwestował także w przemysł winiarski w Palestynie. Edmond de Rothschild utworzył tam winnicę Carmel w nowo utworzonej kolonii Rishon le Zion. Dzisiaj przedsiębiorstwo to jest jedną z winnych potęg i dominuje na izraelskim rynku. Ze zbiorów Carmel pochodzi 70 proc. izraelskiej produkcji winogron.

Legenda

Rozpoznawalność nazwiska Rothschild nie zmniejszyła się od ponad 150 lat - od czasu, gdy synowie zaradnego handlarza antykami z żydowskiego getta we Frankfurcie nad Menem znaleźli się na salonach Europy. Przez ten czas udało się rodzinie utrzymać wysoki stan posiadania, którym zachwiały wprawdzie decyzje państw i światowe kataklizmy, nigdy jednak go nie zniszczyły. To trwanie, przyjaźnie z wielkimi tego świata, jak i mityczne bogactwo (dziś już zdecydowanie mniejsze niż kiedyś), dało asumpt do powstania licznych teorii spiskowych. Przyczyniły się one jednak niemal wyłącznie do utwierdzeniu legendy Rothschildów. Nic nie wskazuje na to, by słynny ród bogaczy, opisany w wydanej ostatnio w Polsce książce Nialla Fergusona "Dom Rothschildów. Prorocy finansów 1798-1848", miał raptem zbiednieć.