Chorwacja i wino

* Chorwacja to jeden z popularniejszych w Polsce krajów, jeśli chodzi o wakacyjne wyjazdy. Nie brakuje tam atrakcyjnych turystycznie miejsc, słońca a także smacznej kuchni i wina. Jednak o tych ostatnich w Polsce wiemy stosunkowo mało. Dlaczego tak jest? Może dlatego, że wszyscy zazwyczaj pędzą na słynne żwirowe i kamieniste plaże... A przecież Chorwacja to nie tylko wybrzeże, wino powstaje w różnych jej częściach. Poza tym - wina serwowane w turystycznych kurortach często pozostawiają wiele do życzenia ... * * Garść historii * Kiedy patrzy się na skąpane w słońcu, ubogie, suche i kamieniste winnice Dalmacji widać, że winorośl nie ma tu lekko. A jednak uprawia się ją tutaj od wieków. Choć są archeologiczne dowody wykazujące rosnącą tu winorośl już w epoce brązu (żyli wtedy na tych ziemiach Ilirowie - starożytny lud indoeuropejski) to za realny moment narodzin kultury winiarskiej przyjąć należy starożytną Grecję i jej osadników, którzy zakładali na tych terenach w V w.p.n.e. kolonie a wraz z nimi winnice
- rzecz dotyczy głównie obszarów dzisiejszej południowej Dalmacji oraz wysp Hvar, Vis czy Korčula. Winnice potrafiły się utrzymać. Za czasów rozkwitu cesarstwa rzymskiego produkcja wina wzrastała i była całkiem dobrze zorganizowana, "chorwackie" wino było eksportowane do innych części imperium. Grecki pisarz Athenaeus, żyjący na przełomie II i III w. n. e., w swoim "koneserskim" dziele "Deipnosophistae" wspominał o winach dobrej jakości pochodzących ze wspomnianych wyżej trzech wysp.

Kiedy chorwaccy osadnicy pojawili się na tych ziemiach, zaczerpnęli z wiedzy poprzedników i wykorzystali stare lokalizacje winnic. Również w wiekach średnich wino miało istotne znaczenie na tych ziemiach, np. w zachowanym statucie miasta i wyspy Korčula z 1214 roku zawarte są informacje dotyczące ochrony winnic. Do rozpowszechnienia upraw winorośli przyczyniali się ponadto kolejni osadnicy, handlowcy wietrzący tu dobry zysk oraz zakonnicy, co ważne okazało się w XV wieku, kiedy Turcy otomańscy podbijający te ziemie zakazywali produkcji i spożycia alkoholu. Jednak otomańskie imperium pozostało względnie tolerancyjne dla chrześcijańskich tradycji liturgicznych - mszy podczas których konsekrowany jest chleb i wino. Zakonnicy i księża mogli więc opiekować się swoimi winnicami, co pozwoliło zachować przynajmniej część upraw.

W XVII wieku tereny dzisiejszej Chorwacji znalazły się pod wpływami imperium Habsburgów, czas ten sprzyjał winu, było tak aż do 1874 roku, który przyniósł mocne, pustoszące uderzenie filoksery. Zachowało się co prawda kilka miejsc, których mszyca nie wytrzebiła, przyjeżdżali nawet Francuzi i inni zagraniczni winiarze w poszukiwaniu sadzonek i potencjalnych areałów na uprawy, ale to nie był dobry czas... Część zdruzgotanych ekonomicznie winiarzy wyemigrowało do Nowego Świata w poszukiwaniu nowej szansy. Kolejnymi ważnymi cezurami historii winiarstwa była II wojna światowa a później okres nacjonalizacji i komunistycznej dominacji - oznaczający rozkwit winiarskich spółdzielni i niestarannej, nastawionej na ilość, produkcji. Mimo to, w 1967 roku produkcja win Dingač i Postup (powstających na półwyspie Peljesac, z odmiany plavac mali) zostaje formalnie skodyfikowana i określona geograficznie, co uznać można za pierwszą chorwacką (wtedy jugosłowiańską) "apelację". Po uzyskaniu niepodległości po roku 1990 wiele
winnic było zaniedbanych i opuszczonych, ale powoli wszystko zaczęło się zmieniać i wracać do normalności. W 1996 roku utworzono Chorwacki Instytut Winorośli i Enologii, który zajął się kwestiami formalnymi moderując regulacje prawne, prowadząc statystyki, etc.

* Mike zmienia kurs* Dziś w Chorwacji dominują w produkcji wina białe (niemal 70%), choć ni brak ciekawych czerwonych. Na marginesie jest niewielka produkcja win różowych, musujących (pjenušavo vino) i słodkich (słynne wino prošek).

Na przełomie XIX i XX wieku Chorwacja z 200 tysiącami hektarów winnic (w tym 90 tys. w Dalmacji) byłą znaczącym producentem wina na mapie Europy. W 2005 winnice liczą 59 tysięcy hektarów a statystyki z tego okresu mówią o 450 producentów butelkujących wino pod niemal 1200 różnymi etykietami. Jednak dane te na pewno są zaniżone bowiem w Chorwacji nie brak małych, "domowych" producentów chętnie oferujących swoje wina w przydomowej, nieoficjalnej sprzedaży.

Jednym z najbardziej znanych winiarzy chorwackich jest Miljenko "Mike" Grgić. Dziś już leciwy pan, ale jego postać walnie przyczyniła się do rozsławienia winiarskiej Chorwacji. Urodzony w Chorwacji , studiował na Uniwersytecie w Zagrzebiu enologię. Wyemigrował. Znalazł się w Kalifornii, gdzie doradzał w kilku winiarniach. Był enologiem i partnerem Chateau Montelena w Napa Valley. Jego chardonnay z tej posiadłości zajęło czołową pozycję w słynnej Degustacji Paryskiej w 1976 roku (kiedy to degustowane "w ciemno" wina z Nowego Świata pokonały wina z Francji). Sukces pozwolił otworzyć mu własny projekt w Kalifornii, winiarnię - Grgich Hills Cellar (później nazwę zmieniono na Grgich Hills Estate) ulokowaną w Rutherford i liczącą około 150 hektarów winnic. "Mike" specjalizował się w zinfandelu i chardonnay. W 1996 roku Grgić nabył winnicę w Chorwacji na półwyspie Peljesac, w wiosce Trstenik. Można tam zaglądnąć na degustację (wina są w większości świetne, ale drogie), ale szanse na spotkanie z Mike`a są znikome.

* Na lądzie i na wodzie * Winiarska Chorwacja podzielona jest na dwa zasadnicze obszary: Kontynentalną (Kontinetalna) i Nadmorską (Primorska) do której należą również wyspy. Każdy z tych regionów ma swoje podokręgi i apelacje - w Chorwacji wyróżnia się ponad 300 takich winiarskich krain geograficznych.

Chorwacja kontynentalna (z podregionami: Plešivica, Zagorje-Medjimurje, Prigorje-Bilogora, Moslavina, Pokuplje, Slavonija i Podunavlje) to przede wszystkim jej północna, rozciągająca się ze wschodu na zachód część, leżąca wzdłuż rzeki Drava (dopływ Dunaju). Klimat panuje tu kontynntalny. Zimy są tu chłodne a lata gorące. Obszar ten korzysta miejscami z wpływów Alp oraz równiny panońskiej. Powstają tu głównie wina białe, z takich odmian jak: gewürztraminer, pinot blanc i pinot gris, chardonnay, riesling, sauvignon blanc, maslovac czyli furmint, ale znajdzie się także coś w barwach czerwonych: frankovka, portugizac, rizvanac (müller-thurgau). Najbardziej znanym obszarem jest tu chyba Sławonia, z charakterystyczną odmianą graševina (czyli riesling italico) - aromatyczną, dość lekką, odświeżającą. Warto wspomnieć, że w Sławonii znajdują się spore lasy dębowe, które to drewno chętnie wykorzystywane jest do produkcji beczek wykorzystywanych do dojrzewania wina w wielu zakątkach świata.

Innymi warunkami dysponuje region nadmorski. Tutaj panuje klimat śródziemnomorski. Areał ten zaczyna się od północnej części wybrzeża - Istrii słynącej z charakternego stylu czerwonych win, aż po ciągnąca się na samo południe Dalmację, gdzie wyróżniamy - Północną Dalmację (Sjeverna Dalmacija), Centralną i Południową wraz z wyspami (Srednja i Južna Dalmacija) oraz położoną bardziej w głąb lądu część Dalmatinska Zagora. Wybrzeże Dalmacji zapełnione jest ponad połową chorwackich winnic i powstaje tu ponad 70% całościowej produkcji czerwonego wina.

Na wyspach i dalmackim wybrzeżu dominują lokalne szczepy i surowe (sucho, gorąco, ubogie, kamieniste gleby) warunki dla upraw co skutkuje często indywidualnym charakterem win.

Mariusz Kapczyński