Medycyna, tak jak wszystko co nas otacza, idzie naprzód. Dzięki technice zmieniają się nasze możliwości. Coś, co dawniej uchodziło za śmiertelną chorobę, dziś może być łatwo rozwiązywalnym problemem.
Podstawowymi założeniami medycyny było rozpoznawanie, leczenie i zapobieganie chorobom. Jednak od dłuższego czasu lekarze robią coś więcej. Uznajemy za normalne to, że pomagają ludziom z różnymi ułomnościami i defektami, by poprawić ich szanse życiowe, a także komfort życia. Dziś jesteśmy już bardzo blisko dodania nowej funkcji medycyny. Mowa tutaj o ulepszaniu człowieka o normalnej sprawności fizycznej i umysłowej do poziomu, którego jeszcze nie znamy.
Oto kilka sposobów, które prawdopodobnie niedługo będą powszechnie stosowane do wyżej wymienionego celu.
1. Klonowanie człowieka
Klonowanie jest techniką umożliwiającą powstanie organizmów o takiej samej informacji genetycznej. Najczęstsza stosowana technika polega na wprowadzeniu jądra komórki somatycznej do komórki jajowej, pozbawionej wcześniej jądra. Po tym zabiegu powstaje zygota, która może rozwinąć się w żywy organizm.
Powszechnie przyjęte jest myślenie, że klony są identyczne. Nie jest to do końca prawda. Od dawcy przekazane jest bowiem tylko DNA zawarte w jądrze komórki. Pozostaje jeszcze DNA mitochondrialne, które u klonów jest różne. Osobną kwestią jest problem czynników środowiskowych, wpływających na rozwój osobników.
Teoretyczne zastosowanie techniki klonowania w usprawnianiu człowieka może polegać na świadomym sterowaniu cechami potomstwa. Zamiast zdać się na przypadek, rodzice mogą stworzyć sobie swojego klona lub osoby obdarzonej jakimiś szczególnymi zdolnościami.
Oczywiście istnieje też szereg innych zastosowań techniki klonowania, które wydają się być przyszłością współczesnej medycyny. Wystarczy wspomnieć choćby te na potrzeby pozyskania komórek macierzystych i wyhodowania z nich organów do przeszczepu, nie odrzucanych przez system immunologiczny.
Co jakiś czas docierają do nas informacje o udanych próbach klonowania ludzi, które wyszły poza wczesną fazę embrionalną. Większość środowiska naukowego sceptycznie i nieufnie podchodzi do tych doniesień uważając je za nieprawdziwe.
2. Preimplantacyjna selekcja genetyczna
Pod tym terminem rozumiemy genetyczną analizę zarodków przed wprowadzeniem ich do macicy. Technika ta ma zastosowanie w zapłodnieniu in vitro. W przypadku selekcji, analizie poddanych zostaje kilka zarodków – ten który jest zdrowy, nie posiada wad genetycznych jest transferowany do macicy.
Wyróżniamy dwa typy selekcji preimplantacyjnej. Pierwsza to tak zwana „selekcja negatywna” (screening out). Polega na wspomnianym wyżej wyborze zarodków nie obciążonych wadami genetycznymi. Stosuje się ją do wykrycia aneuploidii, czyli nieprawidłowej liczby chromosomów. Umożliwia to wyeliminowanie rozwoju zarodka m.in z zespołem Patau, Downa czy Turnera. Selekcja negatywna pozwala także przebadać zarodki rodziców będących nosicielami chorób genetycznych. W ten sposób istnieje szansa na eliminację m.in. mukowiscydozy, anemii sierpowatej, rdzeniowego zaniku mięśni czy hemofilii.
Drugi rodzaj selekcji budzi jeszcze większe kontrowersje. Jest to „selekcja pozytywna” (screening in), nazywana też przez niektórych „dzieckiem z projektu”. Pozwala ona na wybór zarodków ze względu na geny odpowiedzialne za cechy pożądane. Można tutaj sobie łatwo wyobrazić, że przyszli rodzice będą chcieli, aby ich dziecko posiadało ponadprzeciętną inteligencję, sprawność fizyczną, siłę, wzrost, piękno – jednym słowem – by było idealne.
W przypadku selekcji negatywnej medycynie udało się zidentyfikować pojedyncze geny odpowiedzialne za konkretne choroby. Dzięki temu jesteśmy dziś w stanie wyeliminować te choroby. W selekcji pozytywnej trudno jest wskazać jeden gen odpowiedzialny, chociażby za inteligencję. Zazwyczaj jest to złożona sekwencja genów, której jeszcze nie znamy. Należy jednak założyć, że w stosunkowo niedługim czasie poznamy zestawy genów odpowiedzialnych za te cechy. Otwiera to drogę do manipulowania nimi już na etapie preimplantacji zarodka. W konsekwencji może to doprowadzić do powstania super ludzi. Prawdopodobnie techniki te będą dostępne tylko dla osób bogatych, co może jeszcze bardziej zwiększyć dysproporcje w światowym społeczeństwie.
3. Inżynieria genetyczna
W tym przypadku manipulacje genetyczne są przeprowadzane bezpośrednio w embrionie lub w rozwiniętym organizmie. Techniki te pozwalają wprowadzić do komórek organizmu, którego cechy chcemy zmienić, określone odcinki DNA innego organizmu.
DNA dawcy jest „wycinane” przy pomocy enzymów restrykcyjnych, a następnie za pośrednictwem specjalnych przenośników, którymi mogą być np. wirusy obce DNA, jest przenoszone do komórek biorcy. Po jakimś czasie zostaje wbudowane do jego genomu.
Łatwo sobie wyobrazić, że w sytuacji kiedy poznamy już geny odpowiedzialne za poszczególne cechy, zlokalizujemy je i opanujemy w stopniu wystarczającym technikę wprowadzania ich odpowiednie miejsce w genomie, nie unikniemy sytuacji ulepszania swoich genów obcymi, lepszymi ich odpowiednikami. Dodatkowym elementem budzącym tutaj kontrowersje jest pytanie, czy wprowadzone odcinki DNA będą przekazywane następnym pokoleniom w procesie rozmnażania. W tym momencie ponownie powraca zagrożenie wyizolowania się ze światowego społeczeństwa tzw „super rasy”.
4. Interfejsy i nanotechnologia
Technologia już od dawna jest wykorzystywana w neurologii. Wystarczy wspomnieć o implantach ślimakowych, stymulatorach używanych przy chorobach ruchu i padaczce, czy o implantach wzroku drugiej generacji, które przywróciły pacjentowi wzrok do tego stopnia, że był wstanie kierować samochodem na przyszpitalnym parkingu.
Interfejsy z mózgiem pomagają chorym pacjentom komunikować się ze światem. Dzięki tej technologii całkowicie sparaliżowani pacjenci są wstanie wybierać z ekranu komputera obrazki, które prezentują symbolicznie to, co chcą nam przekazać. Najnowszym osiągnięciem są protezy kończyn sterowane „za pomocą myśli”.
Nienasycony apetyt ludzkiej rasy sprawia jednak, że z każdą chwilą sięgamy dalej i przekraczamy kolejne granice. Cały czas trwają prace mające na celu umożliwienie przesyłania informacji pomiędzy mózgiem i komputerem, mózgiem – komputerem – mózgiem oraz bezpośrednio pomiędzy dwoma mózgami. Pierwsze sukcesy w tej materii mamy już za sobą. Jeden z eksperymentów polegał na przesyłaniu pomiędzy dwoma uczestnikami informacji na temat myśli o zamiarze ruszenia ręki. Jeden pacjent miał wyobrażać sobie ruch prawą lub lewą ręką, interfejs odbierał te myśli, przesyłał do komputera i przekazywał wiadomość drugiemu pacjentowi. Jeszcze bardziej spektakularny eksperyment pokazał, że możliwe jest sterowanie innym organizmem za pomocą naszych myśli. Tym razem interfejs połączył komputerem mózgi szczura i człowieka. Człowiekowi za pomocą myśli udało się poruszać ogonem szczura.
Innym kierunkiem rozwoju interfejsów mózg – komputer jest przekazanie tego, co zawiera nasz mózg na dysk twardy i odwrotnie. Być może za jakiś czas będziemy mogli całą naszą wiedzę oraz wspomnienia przegrać na komputer. W razie urazu lub choroby, która uszkodzi naszą pamięć, po prostu wgramy sobie kopię zapasową trzymaną na komputerze. Można też wyobrazić sobie działania w drugą stronę. Po co się uczyć i męczyć w szkole? Wystarczy zgrać sobie do mózgu potrzebne nam informacje.
Pozostaje jeszcze kwestia manipulowania wspomnieniami oraz wykradania naszego umysłu. Co powiecie na atak hakerów na komputer zawierający elektroniczną kopię naszego umysłu…
Wszystkie przytoczone powyżej przypadki rozbudzają naszą wyobraźnię, wydają się niesamowite. Jednak już teraz wkraczamy w świat, który jeszcze niedawno oglądaliśmy na filmach science-fiction. Duża część działań w obszarze medycyny budzi zastrzeżenia moralne oraz strach. Stawiamy sobie pytanie jak daleko możemy posunąć się w ulepszaniu człowieka. Czy to, nad czym pracują teraz naukowcy nie jest „zabawą w Boga”? Czy jednak nie tak samo było przy każdym przełomowym wydarzeniu medycznym…?
Na koniec przytoczę komentarz prof. Vetulaniego, który zwięźle podsumowuje temat:
„Chociaż trudno przewidzieć przyszły bieg wypadków, nie ulega wątpliwości, że postępu biotechnologii nie da się zawrócić i że wszelkie moratoria na manipulacje biotechnologiczne będą łamane, ponieważ w specyfice gatunku ludzkiego istnieje bardzo silna dążność do ulepszania siebie i podporządkowania sobie środowiska. To spowodowało, że z drzew zeszliśmy na sawannę, następnie znaleźliśmy schronienia w jaskiniach, a potem zaczęliśmy budować coraz wyższe domy, w których staramy się prowadzić bardziej komfortowe życie. Naturalnych tendencji kierujących naszym zachowaniem, wypracowanych w procesie ewolucji, odwrócić na dłuższy czas nigdy się nie udało”.
Tekst opracowano na podstawie źródeł: Wszechświat, t.108, nr 1-3/2008, Jerzy Vetulani, Medyczne usprawnianie człowieka, INCET, NewScientist, PLOS
**[
ZOBACZ TEŻ: Co znajduje się na dłoni 8-letniego dziecka po powrocie z zabawy na zewnątrz? ]( http://www.nauklove.pl/co-znajduje-sie-na-dloni-8-letniego-dziecka-po-powrocie-z-zabawy-na-zewnatrz )**
Jak stworzyć sztuczne oko?
