Czy dopadł cię technostres?
[
]( http://www.przystan-psychologiczna.pl/index.php )
Nie rozstajesz się ze swoim telefonem komórkowym? Przeraża cię myśl, że może się rozładować? Wydaje ci się, że wibruje w kieszeni, chociaż tak nie jest? Na wakacje wybierasz tylko w te miejsca, gdzie będziesz miał dostęp do internetu? Jeśli na większość tych pytań odpowiedziałeś twierdząco, to prawdopodobnie cierpisz na któreś z zaburzeń spowodowanych używaniem urządzeń mobilnych i internetu.
Zaburzenia, które ogólnie nazywamy technostresem, powstały wraz z rozwojem nowych technologii. Rozwój ten następuje tak szybko, że ludzki mózg nie jest w stanie nadążyć za zmianami. Mózg, organ wysoce plastyczny, tzn. zdolny do nauki i przyswajania nowości, nie jest jednak równie elastyczny, zmiany starych, "znanych mu" ścieżek neuronalnych, nie następują szybko. Nowości w otoczeniu postrzegane mogą być jako zagrażające, dopóki mózg nie przyzwyczai się do ich obecności i nie wykształci sposobów radzenia sobie z nimi. Truizmem jest stwierdzenie, że nowe technologie nas otaczają. Należy jednak dodać, że nie zawsze radzimy sobie z ich odpowiednim używaniem, co właśnie rodzi lęk, a w ekstremalnych przypadkach może doprowadzić do ataków paniki.
Najczęściej omawianym zaburzeniem jest FOMO (fear of missing out), czyli strach przed przeoczeniem czegoś. Wspomniane wyrażenie zostało użyte po raz pierwszy kilka lat temu w programie MTV, jednak sam syndrom nie jest nowy. Po raz pierwszy napisał o nim Freud, jako o lęku przed podjęciem decyzji - "Przez wybór jednej opcji, pozbawiam się innej, tylko czy ta opcja jest dla mnie najlepsza?".
Za dużo opcji
Wraz z powszechnym dostępem do internetu pojawiło się więcej opcji wyboru np. spędzenia czasu czy sposobów komunikacji. Możliwości kontaktu z innymi również uległy zmianie. "Którą z opcji wybrać?", "Czy coś mnie ominie, jeśli nie sprawdzę, co się dzieje na portalu społecznościowym?", "Czy jeśli nie pojawię się na tej imprezie, a może zdarzyć się coś wyjątkowego, to jak będę się z tym czuł?", "Jeśli nie będę aktualizował swojego statusu na portalu społecznościowym, to co inni o mnie pomyślą?" - te przykładowe pytania mogą rodzic lęk, którego symptomami są m.in. zwiększony odczuwany stres, zdenerwowanie, braki w koncentracji i uwadze, poczucie przytłoczenia wielością i różnorodnością bodźców. Do najgroźniejszych efektów FOMO należy prokrastynacja, czyli patologiczna tendencja do przekładania zadań na później, spowodowana ciągłym sprawdzaniem np. maila, telefonu czy odświeżaniem stron informacyjnych.
Lęk przed odłączeniem
DA (disconnectivity anxiety) to lęk przed odłączeniem. To zaburzenie pojawia się, kiedy dostęp do urządzenia, za pośrednictwem którego komunikujemy się z innymi, czy łączymy się z internetem, jest uniemożliwiony. Lęk powodowany jest brakiem możliwości np. sprawdzania SMS-ów, przychodzących połączeń, jak również wejścia na strony serwisów społecznościowych czy sprawdzeniem poczty. Do symptomów należą: nadmierne zamartwianie się brakiem łączności, silne negatywne emocje (strach, gniew, rozpacz) i typowe dla stresu fizyczne dolegliwości: podwyższona potliwość, szybkie bicie serca, nadczynność układu trawiennego (biegunka).
Nomofobia jest przykładem ekstremalnego lęku przed odłączeniem (z angielskiego no mobile phone phobia), który pojawia się wtedy, gdy osoba nie wzięła komórki ze sobą lub boi się, że telefon może być zgubiony czy skradziony.
Fantomowe wibracje
Czy kiedykolwiek odczuwałeś wibracje telefonu, a kiedy go wyjąłeś, okazywało się, że nie dostałeś żadnej wiadomości i nikt nie próbował się z tobą połączyć? Twój mózg "bawi się" z tobą - to syndrom fantomowych wibracji. Badania amerykańskie Davida Laramiego z Alliant International University wykazały, że ok. 70% użytkowników doświadczyło fantomowych wibracji. Najbardziej narażeni byli ci, którzy bardzo często korzystali z tego telefonów komórkowych.
Jak sobie radzić z technostresem?
Wraz z rozwojem technologii, technostres będzie rósł. Jak sobie z nim radzić? Czy są jakieś metody, które można zastosować samemu? Pierwszym krokiem w radzeniu sobie z technostresem jest sprawdzenie, w jaki sposób technologia na nas oddziałuje i w jaki sposób wpływa na nasze relacje z innymi? Czy rzeczywiście brak dostępu do urządzenia mobilnego powoduje lęk czy napady paniki? Następnie można zastosować proste metody np. "cyfrowe wakacje", które nie muszą być dosłownie urlopem od komórki czy laptopa. Można zacząć skromnie i na kilka godzin zostawić telefon w domu. Sprawdzić, jak reaguje organizm.
Inną prostą metodą jest wyciszanie telefonu i sięganie po niego tylko wtedy, kiedy zaistnieje rzeczywista potrzeba zadzwonienia do kogoś. Można się pokusić o wyciszenie powiadomień również w komputerze (by dźwięk nie zakłócał koncentracji) lub usunąć wszelkiego rodzaju "powiadamiacze" o przychodzącej poczcie czy aktualizacjach serwisów.
Jeśli jednak lęk czy napady paniki nie będą ustępowały, warto zwrócić się do psychologa, ponieważ zaniedbywane mogą się pogłębić, zamieniając w zaburzenia kliniczne jak np. zaburzenie obsesyjno-kompulsywne, które jest trudne i długotrwałe w leczeniu.
Izabela Dziugieł - psycholog