Faceci od zawsze dzielili się na niskich i wysokich

Przedstawiciele rodzaju Homo, od samego początku istnienia naszego - czyli od ponad dwóch mln lat, mieli bardzo różny wzrost i masę ciała - czytamy w "Journal of Human Evolution".

Jedna z dominujących teorii na temat naszej ewolucji mówi, że rodzaj Homo wyewoluował z drobnych osobników, którzy dopiero z biegiem czasu stawali się wyżsi, bardziej masywni i długonodzy (tacy jak Homo erectus), zdolni do wyjścia z Afryki i opanowania Eurazji.

Dziś już wiemy, że ok. 1,77 mln lat temu żyli również drobni Homo erectus - tacy byli ci, których szczątki znaleziono na terenie Gruzji: mający średnio nie więcej niż 152 cm i ważący do 50 kg. Nieznany jednak pozostawał czas i miejsce, w którym generalnie pojawiła się większa sylwetka, kojarzona z ludźmi współczesnymi.

Naukowcy z uniwersytetów w Cambridge i niemieckiej Tybindze informują obecnie, że rozmiary ciała zwiększyły się dziesiątki tysięcy lat po tym, jak Homo erectus wyszedł z Afryki. - Nie można dłużej uznawać, że głównym czynnikiem, pozwalającym na wyjście naszego rodzaju z Afryki do Eurazji, była ewolucja większych rozmiarów ciała i dłuższych nóg - podkreśla jeden z autorów badania, Manuel Will Uniwersytetu w Tybindze, nawiązując do najnowszych analiz skamieniałości.

Dotychczas, żeby ocenić wzrost albo przybliżoną masę ciała różnych osobników, naukowcy mierzyli konkretne rodzaje kości (np. udowe). Zbiory takich kości są jednak niewielkie, dlatego wnioski na temat wzrostu dotyczyły niewielkich grup prehistorycznych ludzi, obejmujących zaledwie kilku-kilkunastu osobników.

Teraz jednak opracowano metodę, która pozwala oszacować wzrost i wielkość ciała na podstawie o wiele drobniejszych kości, czasami tak małych, jak kości palców czy drobne elementy kostek nóg (mające nie więcej niż 5 cm). Zbiory takiej drobnicy są o wiele bogatsze i znacznie zwiększają liczbę osobników, których gabaryty można w ten sposób szacować. Dr Jay Stock z Wydziału Archeologii i Antropologii University of Cambridge i Manuel Will wykorzystali skamieniałe kości ponad 40 osobników, znalezione na terenie Afryki (ze stanowisk w Kenii, Tanzanii, RPA) i Gruzji. Są to pozostałości ludzi, żyjących na Ziemi m.in. w czasach mamutów i tygrysów szablozębnych, w okresie od 2,5 do 1,5 mln lat temu. To największe analizy porównawcze dotyczące wielkości ciała, jakie dotychczas przeprowadzono.

Nim zabrali się do analiz skamieniałości, Stock i Will przez rok formułowali równania, które pozwolą wywodzić wzrost z pomiarów tej kostnej drobnicy. Przebadali m.in. szkielety ponad 800 ludzi współczesnych z całego świata, reprezentujących grupy myśliwych i zbieraczy.

Teraz twierdzą, że żyjący w plejstocenie ludzie z różnych regionów wyraźnie różnili się wzrostem i masą ciała. Ludzie z niektórych prehistorycznych grup (np. żyjących w jaskiniach RPA) mieli średnio 1,46 m wzrostu, podczas gdy inni (których szczątki znaleziono w kenijskim regionie Koobi Fora) dorastali do niemal 1,8 m. To oznacza, że ci drudzy pod względem wzrostu przypominali przeciętnych współczesnych Brytyjczyków (mężczyzn)!

- Każdy podręcznik na temat ewolucji człowieka narzuca perspektywę, zgodnie z którą u pewnej linii rodowej ludzi pojawiły się większe wymiary ciała, zanim ludzie ci wyszli poza Afrykę. Ale obecnie teoria i dowody dotyczące tej wersji historii naszych początków i migracji nie pasują już do siebie - mówi Stock.

Jak dodał, na stanowisku Dmanisi w Gruzji znaleziono skamieniałości po bardzo niskich ludziach, żyjących ok. 1,77 mln lat temu (wiemy o nich od kilku lat). Teraz dodatkowo wiemy, że dużo większe ciała pojawiły się u ludzi żyjących później, ale w Afryce Wschodniej, w kenijskim regionie Koobi Fora.

Naukowcy dodają, że w okresie wcześniejszym niż 1,7 mln lat temu nasi przodkowie rzadko kiedy miewali ponad 1,5 m wzrostu. Nie byli też zbyt masywni.

Wskazując na różnorodność wzrostu, obserwowaną wśród dzisiejszych mieszkańców Ziemi autorzy badania mówią, że pojawiła się ona wcześniej, niż sądzono. Zdaniem Stocka na Ziemi mogło istnieć wiele różnych gatunków ludzi (np. Homo habilis, H.ergaster czy H.rudolfensis) albo był to gatunek jeden, ale mocno zróżnicowany.