Idi Amin - afrykański dyktator chciał postawić pomnik Hitlerowi

Ten porucznik kolonialnej armii brytyjskiej lubował się w wyszukanych torturach. Niektórych skazańców... zjadł

Ten porucznik kolonialnej armii brytyjskiej lubował się w wyszukanych torturach. Niektórych skazańców... zjadł

17 maja 1925 roku urodził się Idi Amin Dada Oumee, jeden z najkrwawszych dyktatorów afrykańskich. Jeden z najkrwawszych, ale i najbarwniejszych, o czym może świadczyć tytuł, jaki nadał sobie w 1971 roku po zdobyciu władzy w Ugandzie: "Jego Ekscelencja Dożywotni Prezydent, Marszałek Polny Doktor Al Hadji Idi Amin, kawaler Krzyża Wiktorii, Medalu za Wybitną Służbę i Krzyża Wojennego, Władca Wszystkich Stworzeń na Ziemi i Ryb w Morzu, a także Zdobywca Imperium Brytyjskiego w Afryce w Ogólności, a Ugandy w Szczególności".

Nienawidził Anglików i Żydów. Może dlatego, że tym pierwszym przez lata służył, a ci drudzy pomogli mu w zdobyciu władzy i czuł się od nich zależny. Jego nienawiść do Żydów osiągnęła wymiar paranoi. W końcu postanowił postawić pomnik Hitlerowi, którego uznał za największego europejskiego polityka.

"Pragnę wyrazić poparcie dla historycznej postaci Adolfa Hitlera, który wszczął wojnę, żeby zjednoczyć Europę i którego jedynym błędem było to, że przegrał" - napisał Amin w telegramie do Kurta Waldheima, sekretarza generalnego ONZ i byłego oficera Wehrmachtu.

Nie był to jednorazowy wyskok. Afrykański despota pozwolił sobie i na takie historiozoficzne uwagi: "Niemcy to dobry kraj, gdzie Hitler, kiedy był premierem i naczelnym dowódcą, spalił ponad sześć milionów Żydów. Hitler i wszyscy Niemcy wiedzieli, że Izraelici nie są ludźmi, którzy pracują dla dobra narodów świata i dlatego palili ich żywcem w komorach gazowych na niemieckiej ziemi".

Pomnika wodza III Rzeszy już jednak Amin w Kampali, stolicy Ugandy, nie postawił. W 1979 roku stracił władzę i musiał uciekać z kraju.

Gdy przyszedł na świat, Uganda była kolonią brytyjską. Młody Idi wychowywany był przez matkę - prostytutkę parającą się też czarami. Przez lata klepał biedę. Jego los odmienił się po wstąpieniu do kolonialnego wojska, w którym, dzięki warunkom fizycznym (dwa metry wzrostu i ponad 100 kilogramów wagi) zaczął robić karierę. Szybko zdobył sobie opinię "fantastycznego chłopaka", choć przełożeni narzekali nieco na jego ociężałość umysłową (do końca życia pozostał analfabetą).

Amin wziął udział w II wojnie światowej, a potem w tłumieniu antybrytyjskiego powstania w Kenii. W walkach wyróżniał się siłą, brutalnością i okrucieństwem. Po zdobyciu wsi Turkana oddział, w którym służył już w stopniu porucznika, wymordował wszystkich mieszkańców po wymyślnych torturach. Ciała mężczyzn pozbawione były genitaliów.

Masakrę w Turkanie zatuszowały brytyjskie władze kolonialne. Idi Amin był przecież tak obiecującym żołnierzem. Jeszcze mógł się przydać...

Po uzyskaniu przez Ugandę niepodległości w 1962 roku, kariera Idi Amina poszybowała niczym wystrzelona z łuku strzała. Jeszcze w tym samym roku został kapitanem armii ugandyjskiej, a cztery lata później - dowódcą sił zbrojnych republiki. W 1971 roku, już jako generał, obalił ówczesnego prezydenta Miltona Obote i sam stanął na czele państwa.

Zamachu stanu dokonał Amin przy wsparciu Wielkiej Brytanii i Izraela, niezadowolonych z prosowieckiej polityki Obote.

Tylko przez rok jego mocodawcy mogli być usatysfakcjonowani z polityki prowadzonej przez ich protegowanego, który oparł w tym czasie rozwój swojej armii na technologii izraelskiej. Izraelczycy pomogli mu także w rozbudowie lotniska w Entebbe.

W 1972 roku Amin odwiedził Libię i ZSRR i, po uzyskaniu zapewnień o pomocy ekonomicznej i militarnej od tych państw, zerwał przyjacielskie kontakty z Wielką Brytanią i Izraelem. Dyktator wyrzucił także z Ugandy 70 tysięcy Hindusów, w rękach których znajdowała się znaczna część handlu i gospodarki tego kraju. Ich mienie zostało znacjonalizowane, gdyż, jak wytłumaczył to Amin, kazał mu to zrobić "głos boży".

Reżim Idi Amina był swoistą mieszanką okrucieństwa i operetki. Dyktator, który wymordował 400 tysięcy ludzi, był erotomanem i paranoikiem, uważającym się za "ostatniego króla Szkocji", którą pragnął zbrojnie wyzwolić od "niewoli" angielskiej.

Przy Aminie, tak jak przy Stalinie, życia nie mógł być pewny nikt. Jego były szef sztabu Sulejman Husajn został pobity na śmierć kolbami karabinów. Oficerowie armii, których podejrzewał o nielojalność, zostali rozjechani czołgami, a pozostali posłużyli za tarcze strzeleckie. Stworzone przez despotę Państwowe Biuro Badań opracowywało nowe sposoby torturowania więźniów. Niektórym z nich wycinano kawałki ciał, które potem musieli zjadać.

Amin torturował i bezcześcił nawet zwłoki. Kayę, jedną z jego żon (był muzułmaninem), która zmarła w wyniku amatorskiej aborcji, polecił rozkawałkować, a potem zszyć na nowo, ale według jego "projektu". Nogi zostały przyszyte na miejsce rąk i odwrotnie. Głowę polecił Amin przyszyć twarzą do pleców. Tak spreparowane zwłoki pokazał rodzinie. Dla przestrogi.

Przy okazji warto dodać, że oprócz Kayi miał 11 żon, uznał także 49 dzieci. Wiele także mówiło się o organizowanych przez niego orgiach, podczas których w łóżku władcy często lądowało kilka kobiet na raz.

W 1976 roku dyktator Ugandy znalazł się w centrum zainteresowania całego świata. Idi Amin udzielił wówczas wsparcia terrorystom palestyńskim i zachodnioniemieckim, którzy porwali samolot Air France z żydowskimi pasażerami. Zakładnicy zostali uwolnieni na lotnisku w Entebbe przez izraelskich komandosów. Na nic okazały się protesty Amina, Izraelczycy wybili wszystkich terrorystów.

Szaleństwa paranoika przybierały na sile. "Obrońca Szkocji" wyzwał na pojedynek bokserski królową Elżbietę II, a gdy ta nie przyjęła oferty, ogłosił się "pogromcą Imperium Brytyjskiego". Później postanowił zmierzyć się na pięści z prezydentem Tanzanii Juliusem Nyerere. Zaoferował mu też... małżeństwo. "Chcę mieć z nim dzieci" - ogłosił.

W końcu Nyerere odpowiedział na wezwanie Amina, lecz zamiast walki bokserskiej wybrał inną drogę. Postanowił wesprzeć zbrojne powstanie przeciwko dyktatorowi, jakie wybuchło w Ugandzie w 1978 roku. 11 kwietnia 1979 roku oddziały tanzańskie weszły do Kampali i zaatakowały willę prezydencką. Dyktator wraz z rodziną ratował się ucieczką helikopterem.

Idi Amin uciekł do Libii, a potem do Arabii Saudyjskiej, gdzie uzyskał azyl pod warunkiem całkowitego wycofania się z polityki. Żył tam jak przykładny muzułmanin, wciąż snując plany powrotu do Ugandy. Na szczęście planu tego nigdy nie udało mu się zrealizować. Jego problemy zdrowotne - kilkukrotnie podejmowano próbę przeszczepienia mu nerek - doprowadziły w 2003 roku do śmierci szaleńca. Mimo próśb rodziny, jego ciało nigdy nie spoczęło w Ugandzie.

Na podstawie historii życia dyktatora reżyser Kevin Macdonald nakręcił w 2006 roku wstrząsający obraz "Ostatni król Szkocji".

Witold Chrzanowski