Kim tak naprawdę był Janosik?

Obrońca pokrzywdzonych czy pospolity łupieżca, dbający głównie, o ile nie wyłącznie, o dobro swoje i swoich kompanów?

Spór o narodowość tej postaci podzielił nas wiele lat temu (dzieli dotąd?) ze Słowakami. Czy legendarny zbójnik był Polakiem, czy może jednak Słowakiem?

Na Podhalu wielu dałoby się pokrajać za polską narodowość Janosika. Tezę tę wzmocnił i rozpowszechnił Kazimierz Tetmajer, autor głośnej ongiś epopei "Legenda Tatr", której druga część ("Janosik Nędza Litmanowski") traktuje o słynnym zbójniku.

To właśnie na podstawie motywów literackich Tetmajera reżyser Jerzy Passendorfer nakręcił w latach 70. dwie wersje "Janosika" - serial oraz film pełnometrażowy.

Męska sylwetka w 90 dni bez wychodzenia z domu

O Janosiku baśń napisała także bardzo popularna na przełomie XIX i XX wieku pisarka Zofia Urbanowska. Opowieść Urbanowskiej trafiła do kanonicznego i wielokrotnie wznawianego zbioru baśni i legend polskich.

Polska autorka zaczerpnęła z ludowych klechd i bajań. Janosik istniał jednak także w ich słowackiej wersji. Przynajmniej od wieku XVIII tatrzański zbójnik funkcjonuje bowiem jako słowacki bohater narodowy. To wówczas pojawił się motyw obrabowywania przez niego bogatych ludzi i obdarowywania biednych. Co ciekawe jednak, o ile w przekazie polskim Janosik jest wyłącznie bohaterem pozytywnym, to u naszych południowych sąsiadów nie jest to postać tak jednowymiarowa.

Janosik - obrońca pokrzywdzonych? Tak, ale nie tylko, bo zbójnik tatrzański przedstawiany był na Słowacji także jako... pospolity łupieżca, dbający głównie, o ile nie wyłącznie, o dobro swoje i swoich kompanów.

**[

PRZEDWOJENNI AMANCI. NA ICH PUNKCIE SZALAŁY NASZE BABCIE ]( http://facet.wp.pl/przedwojenni-amanci-na-ich-punkcie-szalaly-nasze-babcie-6002212842599553g )**

Autentyczny Janosik, a właściwie Juraj Jánošík, miał więcej wspólnego chyba z drugim obrazem tej postaci.

Juraj był Słowakiem i pochodził ze wsi Terchová opodal Żyliny. Urodził się 25 stycznia 1688 roku.

Brał udział w powstaniu antyhabsburskim Franciszka Rakoczego, które wybuchło w 1703 roku na ziemiach węgierskich. W 1708 roku wrócił do rodzinnej wsi, aby zająć się gospodarstwem, ale wkrótce potem wstąpił do armii austriackiej. Podczas służby został przydzielony do oddziału stacjonującego w zamku w Bytčy, gdzie więziono groźnych przestępców. Tam poznał Tomáša Uhorčíka, który był harnasiem zbójników karpackich. W październiku 1710 roku Jánošík pomógł mu uciec z więzienia, a w następnym miesiącu sam zdezerterował i przystał do jego zbójeckiej bandy.

Gdy w 1711 roku Tomáš Uhorčík odszedł z bandy, nowym harnasiem został właśnie Jánošík. Wraz ze swoją grupą działał na pograniczu węgiersko-polskim, a ofiarami jego napadów byli głównie kupcy, ale także plebani, posłańcy pocztowi i inne przypadkowe, a zamożne osoby. Grabił głównie z myślą o sobie i swoich ludziach, obdarowując okazjonalnie np. dziewczęta z okolicznych wsi różnymi zrabowanymi drobiazgami. Wspierali go lokalni notable, z którymi dzielił się łupami, za co oni wyciągali go z prawnych tarapatów.

Na początku 1713 roku Jánošík został pojmany w domu Uhorčíka i osadzony w kasztelu Vranovo we wsi Palúdzka koło Liptowskiego Mikułasza, gdzie 16 i 17 marca tegoż roku odbył się jego proces. Został skazany na karę śmierci przez powieszenie na haku za lewe żebro. Osią oskarżenia było zabójstwo proboszcza z Demanicy, do którego Jánošík się nie przyznał, wskazując jako sprawcę swojego kompana.

**[

BIEDNI NIEWOLNICY CZY SHOWMANI? KIM NAPRAWDĘ BYLI RZYMSCY GLADIATORZY? ]( http://facet.wp.pl/kim-naprawde-byli-rzymscy-gladiatorzy-6002211926893697g )**

Rzeczywisty obraz Janosika nie zakorzenił się w świadomości powszechnej. W niej nadal jest on identyfikowany z postacią szlachetnego zbójnika, co to "bogatym zabiera, a biednych obdarowuje".

Harnaś "spod samiuśkich Tater" funkcjonuje tak zresztą nie tylko w kulturze masowej. Nie bez powodu przecież "Janosik" to nazwa programu do elektronicznego przekazu dokumentów do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a miano "Yanosika" nosi aplikacja na urządzenia mobilne łącząca funkcje antyradaru, CB, radia oraz nawigacji.

**[

PRZEDWOJENNI AMANCI. NA ICH PUNKCIE SZALAŁY NASZE BABCIE ]( http://facet.wp.pl/przedwojenni-amanci-na-ich-punkcie-szalaly-nasze-babcie-6002212842599553g )**