Kulturystyka lekarstwem dla ducha – psychologiczne aspekty treningów siłowych, cz.1

Juwenalis, rzymski poeta satyryczny z I wieku naszej ery, napisał w swoich Satyrach: _„zdrowy rozsądek w zdrowym ciele”_, co przekształciło się w powszechnie znane hasło: _„w zdrowym ciele zdrowy duch”_.

Wielu mocarzy umysłu zwracało dużą uwagę na tężyznę fizyczną. Uważa się, że Platon był bardzo silnym, wspaniale zbudowanym mężczyzną, który regularnie ćwiczył. Pisał o nim Diogenes Laertios w dziele Żywoty i poglądy słynnych filozofów: „Ćwiczenia gimnastyczne odbywał pod kierunkiem Aristona z Argos i u niego nadano mu imię Platon, czyli Szeroki, z powodu masywnej budowy ciała”. Leonardo da Vinci, fascynując się ciałem człowieka (potajemne sekcje zwłok), trenował i chętnie eksponował swoją siłę, zginając żelazne sztaby i podkowy. Jego ciało opisywano jako „boskie” i mieszkańcy Florencji często gromadzili się na trasie jego przejścia z domu do pracowni, aby podziwiać jego doskonałe kształty.

Wspaniały polski malarz Franciszek Starowieyski podkreśla w swojej książce Przewodnik inteligentnego snoba według Franciszka Starowieyskiego, że tężyzna fizyczna i sprawność są szalenie ważnymi elementami w życiu człowieka. Również Biblia głosi: „Czy nie wiecie, że ciało wasze jest świątynią Ducha Świętego, który w was jest... Chwalcie więc Boga w waszym ciele! (1 Kor. 6,19–20).

Sam Jezus podkreślał, że dusza jest ważniejsza niż ciało, ale osobiście był silnym, postawnym mężczyzną, o czym świadczą między innymi dystanse, jakie pokonywał bez odpoczynku oraz fakt zniszczenia stoisk handlowych w świątyni. Można sobie wyobrazić, że chuderlak byłby szybko powstrzymany przez sprzedawców, a tymczasem Jezus budził swoim wyglądem respekt i po dokonaniu tego czynu mógł spokojnie wygłosić swoją kwestię. Pracował zresztą przez wiele lat jako cieśla. W czasach Imperium Rzymskiego cieśle obrabiali nie tylko drewniane bale, ale również kamień.

Pozytywny wpływ ćwiczeń kulturystycznych na psychikę ćwiczącego wynika z tego, że: poprawia się wizerunek i wzrasta poczucie wartości z powodu poprawy wyglądu własnej sylwetki, następuje uporządkowanie psychiki przez uporządkowanie życia (treningi, dieta, regeneracja, sen)
, obserwuje się tendencję do zmniejszenia lub zaniechania spożycia alkoholu, palenia papierosów oraz używania narkotyków, wzrasta poczucie więzi społecznej, w klubie kulturystycznym można poznać wielu ciekawych i wartościowych ludzi, drobne sukcesy w postaci podniesienia większego ciężaru, czy też odnotowania większego wymiaru mięśni powodują pozytywne nastawienie do siebie i chęć odnoszenia dalszych sukcesów, również w innych dziedzinach życia, ćwiczenia przedstawiają dla psychiki pozytywny schemat rozwoju, polegający na stawianiu sobie nawet niewielkich celów i ich konsekwentnego realizowania, większa siła fizyczna i sprawność dają większe poczucie wartości, co może znaleźć odzwierciedlenie w pracy i codziennym życiu, wzmacnia się układ
nerwowy i co za tym idzie wzrastają możliwości rozwiązywania ewentualnych problemów.

Osoby ćwiczące są mniej podatne na powstawanie nerwic.

Trening a terapia depresji i anoreksji

Badania naukowe potwierdzają, że treningi, zarówno siłowe, jak i anaerobowe, mogą przeciwdziałać niektórym rodzajom depresji. Zwłaszcza dotyczy to depresji reaktywnej (jako reakcji na traumatyczne wydarzenie życiowe), depresji sezonowej (pojawiającej się najczęściej zimą), depresji nerwicowej, której przyczyną jest najczęściej nieprzystosowanie społeczne oraz depresji poporodowej.

W wypadku treningu aerobowego pozytywny wpływ na psychikę można przypisywać relaksacyjnemu charakterowi takiego treningu. Powtarzanie tych samych ruchów wykonywanych z małą intensywnością odgrywa podobną rolę, jak powtarzanie mantry. Uspokaja układ nerwowy i tonuje emocje. Po treningu obserwuje się rozluźnienie, jasność umysłu i poprawę nastroju.

W wypadku treningu kulturystycznego pozytywny wpływ na psychikę może wynikać również z tego, że wykonywanie ciężkich serii powoduje powstawanie bólu mięśniowego. Na ból ten organizm reaguje wydzielaniem endorfin, zwanych czasami „hormonami szczęścia”. W okresie po treningu powodują one poprawę nastroju, pozytywne nastawienie do życia, chęć działania. Inne działanie antydepresyjne może być związane z faktem, że trening wymaga dyscypliny i organizacji. Chory musi się skoncentrować na wszystkich aspektach związanych z treningiem, jak: system ćwiczeń, odżywianie, regeneracja. Wszystko to odrywa umysł od własnych problemów i inwertycznych zachowań.

Przy okazji należy zwrócić uwagę na potrzebę dobrej, pozytywnej atmosfery na sali ćwiczeń. Należy pamiętać, że nie wszyscy ćwiczący to pewni siebie, rozbuchani emocjonalnie ekstrawertycy. Dobra, pełna akceptacji i pozytywna emocjonalnie atmosfera na sali ćwiczeń może pełnić funkcję terapeutyczną, zwłaszcza w wypadku osób z depresją nerwicową, które potrzebują dużego ładunku akceptacji społecznej. Oczywiście, trening kulturystyczny może być składową całego procesu leczenia opartego na środkach farmakologicznych. Obserwuje się szybszy powrót do zdrowia i możliwość stosowania mniejszych dawek leków psychotropowych.

Naukowcy zaobserwowali intensywne działanie antydepresyjne po 17 tygodniach ćwiczeń, ale już 4 tygodniowy cykl zaowocował poprawą nastroju i wzrostem chęci do życia. Stwierdzono pozytywny wpływ ćwiczeń siłowych na rekonwalescencję osób chorych na anoreksję. Czasami osoby takie używały wcześniej długotrwałych ćwiczeń aerobowych, traktując je jako pomoc do osiągnięcia minimalnej masy ciała. Zastosowanie w procesie leczenia ćwiczeń siłowych powoduje szybszy wzrost apetytu, masy ciała i powrót do realistycznego spojrzenia na własne ciało.

Trening a stres

Badania naukowe udowadniają, że ćwiczenia fizyczne, zarówno aerobowe, jak i siłowe o odpowiedniej intensywności, obniżają stres. Napięcie emocjonalne, zwane stresem, może mieć bardzo negatywny wpływ na zdrowie. Stres psychiczny powoduje powstawanie wielu zaburzeń wegetatywnych i nigdy nie ma charakteru wyłącznie psychicznego, ale także psychofizyczny. Może prowadzić do nerwobólów, zaburzenia rytmu serca, skurczów mięśniowych, zaburzeń w pracy organów wewnętrznych, zaburzeń w sekrecji substancji biochemicznych, spadku odporności organizmu. W rezultacie występuje podwyższona zachorowalność na wiele chorób, począwszy od przeziębienia, a skończywszy na raku. Jeżeli chodzi o stan psychiczny człowieka, to stres powoduje uczucie dyskomfortu polegające na stałym odczuwaniu napięcia, podnosi się poziom niepokoju, występują problemy z pamięcią i zaburzenia snu. Dobrze jest włączyć trening w cały antystresowy program dnia. Należy unikać sytuacji powodujących napięcie, nie zajmować się sprawami, które mogą być przyczyną
stresu, a które tak naprawdę nie zależą od nas. Poza treningiem trzeba znaleźć czas na inne formy aktywności fizycznej, choćby półgodzinny spacer. Ograniczyć oglądanie telewizji, która w dużym natężeniu wpływa wyczerpująco na układ nerwowy. Najlepiej zaznaczyć w programie te pozycje, które w tygodniu chcemy zobaczyć, a nie „uprawiać” najbardziej popularny sport: surfing kanałowy.

Nie utrzymamy również zdrowego umysłu, zaburzając go substancjami o działaniu psychotropowym, jakimi są nikotyna, alkohol czy narkotyki. Rozpoczęcie treningów powinno być dla każdego czasem zerwania z nałogami.

Po treningu bardzo relaksująca jest półgodzinna-godzinna drzemka. Można również zastosować techniki relaksacyjne przyjmując pozycję leżącą: kontrolowanie oddechu (wolne, głębokie, świadome wdechy i wydechy), naprzemienne napinanie i rozluźnianie mięśni, relaksacja autohipnotyczna polegająca na bezgłośnym powtarzaniu wyrażeń w rodzaju: „moja prawa noga jest rozluźniona”, „moja prawa ręka jest ciężka” itp. Oczywiście, można korzystać również z innych aktywności mających działanie relaksujące, jak: masaż, hydroterapia, krioterapia czy medytacje.

Ważne jest też pozytywne nastawienie do życia. Trudno mówić o antystresowym działaniu treningów, gdy pozostały dzień jest pełen napięcia i nerwowości. Należy ułożyć sobie odpowiednio życie, rozwiązując przy tym swoje problemy, które je zakłócają. Przeprowadzono ciekawe badania naukowe, w których analizowano, jak ćwiczenia fizyczne wpływają na zdolności człowieka do radzenia sobie z problemami. Okazało się, że treningi siłowe powodowały, że ludzie ćwiczący chętniej mierzyli się z problemami, a nie uciekali w problemy zastępcze lub przenosili własne problemy na innych.

Ważne jest również to, aby same treningi nie były dla nas elementem stresogennym. Należy stawiać przed sobą realistyczne cele i systematycznie je realizować. Należy pamiętać, że kulturystyka, zwłaszcza bez użycia środków hormonalnych, jest sportem w którym efekty przychodzą po latach ćwiczeń. Zbyt wygórowane cele będą prowadzić nieuchronnie do frustracji i w rezultacie do sięgania po środki hormonalne. Nie należy traktować każdego treningu jako walki. Będzie to dodatkowo przemęczać układ nerwowy i w rezultacie szybciej prowadzić do przetrenowania. Należy czerpać radość z treningów i nie doprowadzać się do przestresowania, które prowadzi do wydzielania się kortyzolu i spadku masy mięśniowej. W zachowaniu motywacji do treningów pożądane jest uczestniczenie jako widz w zawodach kulturystycznych, zasmakowanie w kuluarach atmosfery środowiska.

Innym ważnym zagadnieniem jest osobista kultura ćwiczących, która będzie wpływać na atmosferę na sali ćwiczeń. Należy unikać głośnych rozmów, głośnego opowiadania kawałów, co prowadzi do dekoncentracji ćwiczących. Należy przybierać postawę altruistyczną, asystując przy podnoszeniu ciężarów czy też pomagając w ściąganiu talerzy ze sztangi.

cdn.

Prof. dr hab. Stanisław Mleko