Nie masz dzieci? Być może to nie ona jest winna, a ty?
Palisz, pijesz, obrosłeś tłuszczem? Być może dlatego nie możecie doczekać się dziecka? W jaki sposób mężczyźni wpędzają się w niepłodność, i co mogą zrobić, by uchronić się przed problemami z zapłodnieniem, tłumaczy prof. dr hab. n. med. Krzysztof Łukaszuk, kierownik Klinik Leczenia Niepłodności Invicta.
- Na początek rozróżnijmy - czym jest niepłodność, a czym bezpłodność?
- Bezpłodność to trwała niezdolność do posiadania potomstwa, niepłodność natomiast to zaburzenie, które można leczyć. Istnieje wiele metod, które pacjentom z takim problemem, dają szansę na zdrowe dziecko. Co ciekawe, wiele osób nadal uważa, że przyczyna trudności z zajściem w ciążę leży najczęściej po stronie kobiety. Tymczasem według szacunków, czynnik męski stanowi źródło problemu w ok. połowie przypadków niepłodności.
- Ludziom wydaje się, że problemy te dotykają osoby starsze. Czy młody mężczyzna może być niepłodny?
- Niestety tak. W przypadku panów, płodność w mniejszym stopniu niż u kobiet, zależy od wieku. Znacznie większą rolę natomiast odgrywa stan zdrowia, narażenie na działanie substancji toksycznych, przebyte operacje i infekcje, a także czynniki genetyczne. Do naszej kliniki zgłaszają się zarówno dwudziestoparolatkowie, jak i panowie w dojrzałym wieku.
- Skąd się bierze męska niepłodność?
- Wiele czynników wpływa na męską płodność. Problem pojawić się może w wyniku ciężkich chorób ogólnoustrojowych, jak cukrzyca, choroby tarczycy czy nerek, miażdżyca, choroby jąder (nowotwory, infekcje, niedoczynność). Przyczyną niepłodności są też zaburzenia w procesie tworzenia plemników, ich zbyt mała liczba, nieprawidłowa budowa, czy ruchliwość. Część takich przypadków uwarunkowana jest genetycznie. Coraz częściej mówi się także o znaczeniu czynników środowiskowych, czyli tego, jak mężczyzna dba o siebie, jaki tryb życia prowadzi.
- Nasuwa się więc pytanie, w jaki sposób mężczyzna sam sobie zagraża?
- Niektórzy panowie faktycznie sami sobie szkodzą. Płodności nie będzie sprzyjać przewlekły stres i przemęczenie np. związane z pracą zawodową. Podobne znaczenie ma brak ruchu i siedzący tryb życia. Z drugiej strony niekorzystnie oddziaływać będzie też zbyt intensywny wysiłek fizyczny - obciąża on znacznie organizm i może wpływać na jego prawidłowe funkcjonowanie. Warto też zwrócić uwagę na dietę - obfitujący w tłuszcze i cukry jadłospis zaburza proces spermatogenezy. Mężczyźni starający się o potomstwo powinni unikać długotrwałej ekspozycji jąder na ciepło (powyżej 38 st. C) - warto zrezygnować z częstych gorących kąpieli, noszenia obcisłej bielizny, czy trzymania na kolanach laptopa. Przegrzewanie delikatnych partii ciała nie będzie służyło płodności, podobnie jak narażenie ich na wibracje, promieniowanie jonizujące, czy kontakt z substancjami toksycznymi. Szkodzić może również nadużywanie alkoholu, palenie papierosów i nadwaga. Podsumowując: mężczyzna dbający o swoją płodność nie pali i sporadycznie sięga
po używki takie jak mocna kawa, czy alkohol, dba o odpowiednią masę ciała i rekreacyjnie uprawia sport, uważa na leki, które przyjmuje (płodność zaburza np. przyjmowanie sterydów przez dłuższy czas) i stosuje odpowiednią dietę - bogatą w produkty pełnoziarniste, białko i wielonasycone tłuszcze roślinne, a także selen i cynk oraz witaminy B, C, D i E.
- Tchnijmy tu trochę optymizmu. Niepłodność nie jest wyrokiem oznaczającym brak potomka.
- Oczywiście. W większości przypadków medycyna służy pomocą, a nasi pacjenci doczekują się zdrowego potomka. Po pierwsze, jeśli ponad roczne starania pary o ciążę, przy regularnym współżyciu i bez antykoncepcji, nie przynoszą efektów, należy skonsultować się z lekarzem. Celem takiej wizyty jest określenie, co jest przyczyną problemów. U panów podstawowe informacje uzyskuje się na podstawie ogólnego badania nasienia i jego parametrów (np. upłynnienie, objętość, lepkość, barwa i pH ejakulatu, a także liczba, budowa i ruchliwość plemników), oraz badania fragmentacji DNA plemników metodą TUNEL.
- Jak się leczy niepłodność?
- Dobór właściwej metody zależy od stanu zdrowia i sytuacji medycznej danej pary. Dlatego tak ważne jest dokładne określenie przyczyny niepłodności i wykonanie badań u obojga partnerów. Czasem, jeśli parametry nasienia są nieznacznie obniżone, lekarz zaleca przyjmowanie odpowiednich preparatów, które pomagają poprawić jego jakość. Jeśli efekty są dobre, wzrasta szansa na naturalne poczęcie dziecka. W niektórych przypadkach plemniki nie są w stanie samodzielnie przebyć drogi z pochwy do macicy (np. ze względu na reakcję układu odpornościowego partnerki). Sprawdzamy to wykonując tzw. test po stosunku. Wówczas dobrym rozwiązaniem jest inseminacja. W przypadku poważnych zaburzeń w produkcji lub budowie plemników, konieczne może okazać się in vitro. Do takiego zabiegu wystarczy kilka dobrej jakości plemników. Komórki jajowe pobrane od kobiety są wówczas zapładniane odpowiednio przygotowanym nasieniem mężczyzny. Dla wielu par to najskuteczniejsza droga do rodzicielstwa. Oczywiście lekarz zaproponuje ją tylko
wtedy, jeśli zastosowanie innych, mniej inwazyjnych metod dałoby znacznie mniejsze szanse na powodzenie leczenia.
Marta Legieć /PFi, facet.wp.pl