"Piję i palę, bo mam to w genach"

Czy można mieć predyspozycje do bycia alkoholikiem albo narkomanem? Na ten temat niejedną rozprawę już napisano. Niewiele było jednak do tej pory osób, które publicznie odważyły się powiedzieć, że ich problemy z używkami są niezależne od nich. Na deklarację taką zdecydował się burmistrz Toronto, który przyznał niedawno, że ma problem z narkotykami, ale jednocześnie dodał - pewnie tak na wszelki wypadek, gdyby miało się to nie spodobać jego wyborcom - że to nie do końca jego wina, bo taki się już urodził. W ten sposób polityk wywołał publiczną debatę, podczas której eksperci zastanawiają się, jak wiele prawdy może znajdować się w podobnych próbach usprawiedliwiania własnych słabości.

Przyłapali go na gorącym uczynku (nagranie Roba Forda palącego crack wyciekło do sieci), złapali za rękę, więc nie pozostało mu zbyt wiele opcji - udał się na leczenie i publicznie przyznał się do tego, że w przeszłości zażywał niemal wszystkie narkotyki, które są dostępne na rynku, wyłączając heroinę. Czy spowiedź ta była godnym pochwały aktem odwagi? Manifestacją tego, że politycy i ludzie z okładek gazet są w takim samym albo nawet jeszcze większym stopniu podatni na pokusy? Nie do końca. Burmistrz nie ośmieszał się wprawdzie tłumaczeniami, że za wszystkie niejasne i kontrowersyjne sytuacje z jego udziałem odpowiada choroba filipińska. Zdecydował się wykręcić od odpowiedzialności w inny sposób. "Urodziłem się z włosami blond i umrę z włosami blond. Urodziłem się alkoholikiem i umrę alkoholikiem" - stwierdził Rob Ford, wzbudzając zaskoczenie wśród komentatorów. Tu warto nadmienić, że Ford ma też problem z alkoholem i przyznał, że zdarzało mu się pić w pracy.

Większość ekspertów, którzy zajmują się problemem uzależnień, skrytykowała słowa polityka. Uznali oni wypowiedź włodarza Toronto za wygodną wymówkę. Kanadyjczyk z jednej strony przyznał się do wielu błędów, z drugiej umywa ręce, wypowiadając formułkę, która zabrzmiała niczym swojskie "nie chcem, ale muszem". W oczach jego politycznych konkurentów wypowiedź ta była próbą odsunięcia odpowiedzialności za czyny i ucieczką od decyzji o rezygnacji ze stanowiska.

"To, co powiedział Ford wskazuje, że on próbuje wyjaśnić swoje problemy w sposób, który wyrządzi mu jak najmniejsze szkody pod względem politycznym" - powiedział Robert Fulford z dziennika "National Post" w Toronto. "On chce, by wszyscy wiedzieli, że to nie on jest winny tych wszystkich rzeczy, które się wydarzyły; za wiele tych sytuacji, gdy na arenie międzynarodowej zrobił z siebie głupka, mimo że jest mu z ich powodu przykro".

Lekarze i specjaliści, którzy zajmują się zwalczaniem nałogów uważają, że wypowiedź popularnego kanadyjskiego polityka może przynieść wiele szkód. Problem uzależnień jest bowiem znacznie bardziej złożony, niż można by przypuszczać. Zdaniem profesora Marka Griffithsa z Uniwersytetu Nottingham, wiele osób cierpiących z powodu destrukcyjnych nałogów ma skłonność do twierdzenia, że już tacy się urodzili. W ten sposób próbują się zwolnić z odpowiedzialności i zmyć swoje winy.

"To jest coś w rodzaju mówienia, że oni sami bardzo mało mogą z tym zrobić, a nawet twierdzenia, że jest się całkowicie nieuleczalnym. Nawet, jeśli już uznają, że jest się uleczalnym, sprowadza się to do proszenia innych ludzi, by podjęli się interwencji" - powiedział cytowany przez dziennik The Daily Telegraph profesor Mark Griffiths, zaznaczając, że to od podejścia pacjenta zależą w dużym stopniu wyniki leczenia.

A może jednak geny?

Czy to oznacza, że geny i natura nie mają nic do rzeczy, jeśli chodzi o uzależnienia? Nie do końca. Zdaniem cytowanego już profesora Griffithsa, genetyka nie jest bez znaczenia, ale dużą rolę odgrywają też kwestie środowiskowe. Dopiero uwzględnienie wszystkich trzech kryteriów - uwarunkowań genetycznych, otoczenia oraz psychologii może nam coś powiedzieć o naturze uzależnienia. Jak to rozumieć? "Istnieje genetyczna baza niemal dla każdego uzależnienia, ale sama genetyka nie wyjaśni, dlaczego ktoś popadł w sidła nałogu" - powiedział naukowiec z Uniwersytetu Nottingham. "Badania wyjaśniły, że osoby uzależnione od hazardu najczęściej posiadają odpowiedni gen, ale są gracze z problemem, którzy nie mają tego genu i ludzie, którzy mają ten gen, ale nie są nałogowymi hazardzistami".

Simon Mott, który zajmuje się leczeniem uzależnień w Tajlandii, też nie wyklucza, że natura może mieć wpływ na to, czy ktoś popada w alkoholizm, czy staje się narkomanem. "Prawdopodobnie jest to dziedziczone w pewnym rozmiarze, nawet jeśli nie ma czegoś takiego jak 'gen uzależnienia', który można wyizolować" - powiedział Mott. Mott, który sam walczył z uzależnieniem od heroiny i cracku, uważa jednak, że jedną z największych krzywd, jakie można wyrządzić osobie uzależnionej, to pozwolić jej, by wmówiła sobie, że już się taka urodziła - nawet, jeśli okazałoby się, że czynnikiem, który w 100 procentach warunkuje nałóg, jest genetyka. Mott stwierdził, że ludzie, którzy ciągle szukają wymówek i starają się usprawiedliwiać swoje zachowanie, raczej wcześniej niż później skończą na cmentarzu.

O dziedziczności uzależnień przekonany jest Robert Downey Jr, który walczył z uzależnieniem od narkotyków. Teraz z tym samym problemem zmaga się jego syn. Hollywoodzki aktor uważa, że genetyka odgrywa tu istotną rolę. Podkreśla jednak, że nie może stanowić wymówki.

W taki sam sposób wypowiedział się też pochodzący z Londynu terapeuta David Smallwood, który sądzi, że już w chwili urodzin niektórzy mają większe predyspozycje do tego, by stać się narkomanami, alkoholikami bądź osobami uzależnionymi od hazardu. On sam jest alkoholikiem, który nauczył się radzić ze swoim problemem. Zaznaczył jednocześnie, że uwarunkowania genetyczne albo - jak to określił - bardziej wrażliwy układ limbiczny nie oznaczają, że można się usprawiedliwiać w tak absurdalny sposób, jak zrobił to burmistrz Toronto.

"W takiej sytuacji wciąż jesteś odpowiedzialny za to, kim jesteś" - powiedział David Smallwood.

(rc/ac/facet.wp.pl)