Polacy w służbie obcych mocarstw - cz. 1

Co łączy bohatera insurekcji Tadeusza Kościuszkę z twórcą sowieckiego aparatu represji Feliksem Dzierżyńskim?

Ocierali się o zdradę, specyficznie rozumieli polskie interesy lub rozsławiali Rzeczpospolitą pośród narodów świata chwalebnymi czynami. Przedstawiamy Polaków w służbie obcych mocarstw. Sami dokonajcie ich oceny.

Nazwiska polskich bohaterów wojny o niepodległość USA znane są większości słynących z ignorancji Amerykanów.

Polskie umiłowanie wolności, niespełnione w pogrążającej się w chaosie Rzeczypospolitej, dało swój wyraz w zwycięskich bojach toczonych o wolność Amerykanów – Pułaski uznawany jest za twórcę kawalerii amerykańskiej, 11 października obchodzony jest w USA Dzień Pamięci Pułaskiego, a także co rok odbywa się parada na cześć Pułaskiego w Nowym Jorku.

Kościuszko osiągnął rangę generała i stworzył wiele ważnych fortyfikacji – w tym słynnej twierdzy West Point.

Za zasługi wojenne został sowicie wynagrodzony materialnie (otrzymał grunty), ale spotkało go również niezwykle prestiżowe wyróżnienie – jako jeden z zaledwie 3 cudzoziemców został przyjęty do elitarnego Towarzystwa Cyncynatów – stowarzyszenia kombatantów rewolucji amerykańskiej.

Z połączenia erotycznej przeszłości i fascynacji Katarzyną II z postępowym liberalizmem u osoby zasiadającej na polskim tronie nie mogło wyjść nic dobrego.

Stanisław August Poniatowski, dawny kochanek carycy o niepohamowanym apetycie erotycznym i politycznym, darmo dwoił się i troił, by uchronić kraj przed łapczywą trójką sąsiadów.

Być może zabrakło mu stanowczości, choć niektórzy widzą w tym coś więcej – zdradę i schlebianie potężnej ex-kochance.

Do legendy przeszła historia o podpisaniu traktatu rozbiorowego: kiedy okazało się, że nie ma pod ręką niczego, by go podpisać, król zaproponował swój ołówek.

W innej wersji ów ołówek został mu wyrwany. Jakby nie było, to zawsze mógł go trzymać mocniej…

W pewien sposób jest to alegoria całych jego rządów zakończonych upadkiem Rzeczypospolitej.

Doradca i bliski przyjaciel liberalnego jak na cara Aleksandra I, a także kochanek jego żony (z aprobatą cara), pełnił szereg funkcji na dworze rosyjskim (był m.in. ministrem spraw zagranicznych cesarstwa).

Będąc na służbie u okupującego ziemie polskie mocarstwa, starał się poszerzać ich autonomię, negocjując drobne ustępstwa: stworzył m.in. sieć szkół parafialnych z językiem polskim.

Car jednak dokładnie wiedział, do czego zmierza jego przyjaciel z młodości i nie zamierzał mu na to pozwolić.

Dlatego żadnych spektakularnych osiągnięć na swoim koncie Czartoryski nie ma. Za wspieranie powstania listopadowego został skazany na karę śmierci przez następnego cara Mikołaja I i wyemigrował do Francji.

To prawdziwa gwiazda wśród Polaków w służbie obcych państw – marszałek Francji, którego posąg zdobi fasadę Luwru, bohater wojen napoleońskich i symbol niestrudzonej walki o utraconą niepodległość.

Mimo że zdarzały mu się wpadki: pogrążona w żałobie Polonia francuska była oburzona jego nocną eskapadą, podczas której pomykał po mieście na koniu odziany jedynie w… fajkę w zębach.

Jemu jednak również można zarzucić, że mógł działać energiczniej zwłaszcza, że u boku nie miał nieprzejednanego Rosjanina, ale liberalnego Francuza, w którym Polacy (nie wyłączając Mickiewicza) widzieli szansę na wybawienie z niewoli i darzyli ślepym uwielbieniem.

Napoleon jednak realizował przede wszystkim swoje interesy i Poniatowski wiedział o tym, pomagając mu w nadziei, że kiedy cesarz ostatecznie zwycięży, odrodzi się niepodległa Polska.

Skończyło się jak zawsze – Napoleon został pobity, a Poniatowski zginął podczas odwrotu spod Lipska.

Feliks Dzierżyński, twórca Czeka, która stała się głównym sowieckim narzędziem represji, oddał nieocenione usługi nieokrzepłemu jeszcze systemowi komunistycznemu w Związku Radzieckim, umacniając go nie przebierając w środkach za pomocą stworzonej przez siebie organizacji, która w zmodyfikowanej formie istnieje do dziś jako FSB.

„Żelazny Feliks” uważał, że czekista powinien mieć „zimną głowę, gorące serce i czyste ręce” i w pełni popierał sowiecki pochód na Europę, zakładając Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski w Białymstoku.

Pochód został powstrzymany bitwą warszawską i Dzierżyński musiał się pożegnać z marzeniem o komunistycznej Polsce (przynajmniej na razie).

W Czeka faworyzował Polaków – jego bliskim współpracownikiem był Stanisław Redens, notabene szwagier Stalina, a w czasie Wielkiej Czystki jeden z najbardziej aktywnych wyższych oficerów NKWD, odpowiadający za kluczowy okręg moskiewski.

Dzierżyński, jakkolwiek „krwawy”, dał się poznać jako człowiek z zasadami i wszechstronny – pomiędzy kolejnym akcjami przeciwko wrogom klasowym znajdował czas na zgłębianie technologii surówki i zbiórki pieniędzy dla głodujących dzieci.