* Rak prostaty, wśród nowotworów złośliwych, jest drugim zabójcą mężczyzn w Polsce. W naszym kraju co roku odnotowuje się ok. 8 tys. nowych zachorowań na tę chorobę i ok. 4 tys. zgonów z jej powodu. Wiele mogłoby się zmienić, gdyby sami panowie doszli do wniosku, że chodzenie do lekarza i regularna kontrola, to zajęcie bardzo męskie.*
Regularne badanie to objaw troski o siebie i zaoszczędzenie kłopotu całej rodzinie. Kiedy rak prostaty atakuje i kto szczególnie powinien mieć się na baczności, mówi dr med. Janusz Wojtacki, onkolog, radioterapeuta z Kliniki Invicta w Gdańsku.
WP.PL: Wielu mężczyzn słyszy o raku prostaty, ale nie wie tak naprawdę co to za choroba. Zacznijmy więc od początku.
* dr Janusz Wojtacki:* Rak gruczołu krokowego (stercza, prostaty)
jest najczęściej rozpoznawanym nowotworem złośliwym wśród mężczyzn powyżej wieku średniego. Dotyczy to panów mieszkających w krajach uprzemysłowionych i rozwijających się. Według danych epidemiologicznych, rak stercza jest drugim pod względem zachorowalności nowotworem złośliwym po raku płuca.
WP.PL: Na szczęście medycyna wyciąga rękę do panów. Muszą tylko chcieć się badać
* dr Janusz Wojtacki:* Wykrywalność raka stercza wzrosła w ostatnich 20 latach dynamicznie za sprawą wprowadzenia oznaczeń PSA we krwi (PSA- swoisty antygen sterczowy, ang.: prostate- specific antigen), które pozwala na rozpoznanie nowotworu w stadium bezobjawowym.
* WP.PL: Kto jest najbardziej narażony na chorobę? * * dr Janusz Wojtacki:* Do czynników ryzyka zachorowania na raka prostaty należy wiek - jest to najważniejszy czynnik ryzyka. Choroba rzadko występuje poniżej 50 roku życia, a zachorowalność istotnie wzrasta po 60-tce. Istotna jest też rasa - najczęściej chorują mężczyźni zamieszkujący Amerykę Północną i kraje Europy Północnej, najrzadziej na Dalekim Wschodzie. W USA najczęściej chorują przedstawiciele rasy czarnej, u których wiek rozpoznania jest niższy. Najmniejszą częstość raka stercza stwierdza się w populacji chińskiej i japońskiej.
* WP.PL: Czy specjalistę urologa trzeba odwiedzać częściej, gdy w rodzinie pojawiła się choroba? * * dr Janusz Wojtacki:* Tak. Bardzo ważne są uwarunkowania dziedziczne. Uważa się, że mają znaczenie w 9-12 proc. przypadków raka stercza. Ryzyko zachorowania wzrasta 2-3-krotnie u mężczyzn, którzy mają krewnego pierwszego stopnia z rozpoznanym rakiem stercza i wzrasta wraz z liczbą chorujących krewnych.
* WP.PL: Na co jeszcze trzeba zwracać uwagę? * * dr Janusz Wojtacki:* Na hormony. Testosteron i jego pochodne odgrywają rolę w powstawaniu raka stercza - zachorowań nie stwierdza się u mężczyzn poddanych kastracji przed okresem pokwitania lub z zaburzeniami metabolicznymi powstawania aktywnych pochodnych testosteronu. Istotna jest też dieta - wysokie spożycie tłuszczów nienasyconych oraz czerwonego mięsa zwiększa ryzyko zachorowania. Za to wpływ ochronny ma częste spożywanie witaminy E, selenu i likopenu (substancja zawarta m.in. w pomidorach, papryce). Zagrożeniem może być też praca i środowisko. Ryzyko wzrasta u mężczyzn narażonych na kontakt z kadmem i pracujących w przemyśle jądrowym oraz narażonych na niskie dawki promieniowania ultrafioletowego.
* WP.PL: Co mężczyznę powinno zaniepokoić? Jakie są objawy rak prostaty? * * dr Janusz Wojtacki:* Wprowadzenie badań przesiewowych spowodowało, że część raków prostaty rozpoznawanych jest jeszcze na etapie bezobjawowym. W wyższych stadiach zaawansowania choroby objawy mogą być związane z utrudnieniem odpływu moczu z pęcherza moczowego, czyli częste oddawanie moczu, słaby strumień moczu, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza oraz szerzeniem się miejscowym raka. Tu objawami jest krwiomocz, ból związany z zastojem moczu w nerce, zaburzenia wzwodu, nietrzymanie moczu, obecność krwi w nasieniu, bolesne parcie na stolec. Rak prostaty o zaawansowaniu uogólnionym (przerzuty) może objawiać się bólem kości lub rwą kulszową, porażeniem kończyn (ucisk rdzenia kręgowego), powiększeniem węzłów chłonnych, spadkiem masy ciała, uczuciem zmęczenia i krwawieniami z jelit.
* WP.PL: Do kogo powinien zgłosić się mężczyzna, który zaobserwował u siebie niepokojące objawy * * dr Janusz Wojtacki:* Wstępna diagnostyka powinna być prowadzona pod nadzorem specjalisty: urologa lub onkologa, który będzie w stanie określić znaczenie objawów.
* WP.PL: Kolejnym etapem są badania, które należy przeprowadzić, żeby wykryć chorobę. Jakie to badania? * * dr Janusz Wojtacki:* Wczesne wykrywanie raka stercza jest możliwe dzięki wykonaniu kilku badań. Należą do nich badanie lekarskie palcem przez odbytnicę (DRE: ang. digital recital examination), ultrasonografia przezodbytnicza (TRUS: ang. transrectal ultrasonography) oraz badanie poziomu PSA w surowicy krwi. Prawdopodobieństwo rozpoznania raka narasta wraz z wartością PSA. W przypadku ok. 20 proc. mężczyzn rak stercza występuje przy nieznacznym przekroczeniu wartości prawidłowych (w zakresie od 4 do 10 ng/ml), w przypadku PSA powyżej 10 ng/ml ryzyko rozpoznania raka wzrasta do ponad 60 proc. Dla specjalisty, do interpretacji wyniku PSA wartościowe są także: ocena wieku chorego (zakres wartości prawidłowych zależy od wieku), dynamika zmian stężeń PSA w czasie (po obserwacji przez okres 1-2 lat) i inne wartości.
Dla ostatecznego potwierdzenia rozpoznania konieczne jest zbadanie fragmentu gruczołu pod mikroskopem, najczęściej pobranego na drodze biopsji przezodbytniczej stercza.
* WP.PL: Jak leczy się raka prostaty? * * dr Janusz Wojtacki:* Sposób leczenia chorych na raka stercza uzależniony jest od kilku czynników - przede wszystkim od stopnia zaawansowania klinicznego choroby, czyli rozległości choroby w organizmie, złośliwości nowotworu i oczekiwanej długości przeżycia, czyli wieku.
Leczenie odbywa się operacyjne przez usunięcie gruczołu krokowego lub radioterapię. Wybór metody leczenia powinien być poprzedzony przedstawieniem choremu wad i zalet każdej z metod. W przypadku raka o wyższym zaawansowaniu, gdy brak jest możliwości leczenia radykalnego, podstawą jest hormonoterapia - podawanie leków blokujących receptory androgenowe lub eliminujących androgeny endogenne. Hormonoterapia powoduje spowolnienie procesu nowotworowego, nie pozwala jednak na jego wyleczenie.
Rokowania zwiększa wczesne wykrycie choroby, dlatego tak ważne jest regularne wykonywanie badań profilaktycznych.
Ml /PFi