Tajemnica wielkich kraterów na Syberii

Naukowcy odkrywają ich coraz więcej

Są rzeczy, o jakich się naukowcom nie śniło. W taki sposób często mówi się o zjawiskach czy tajemnicach, które odkrywane są wokół nas, a które trudno wyjaśnić za pomocą naukowej nomenklatury. Do kategorii, która charakteryzowana jest tymi słowami, dołączyło niedawno zagadkowe zjawisko na Syberii. W ziemi zaczęły pojawiać się tam gigantyczne kratery, które wprawiły w osłupienie ekspertów z całego świata. Niewykluczone, że tajemnica zostanie wyjaśniona już wkrótce. Na razie pozostaje jednak tylko podziwiać to fascynujące, choć groźnie wyglądające zjawisko.

Wszystko zaczęło się w 2013 r. Właśnie wtedy pilot przelatującego nad Półwyspem Jamalskim helikoptera spostrzegł zagadkową dziurę w skutej lodem ziemi. Szybko okazało się, że był to zaledwie prolog. Już kilka dni później na kolejne intrygujące otwory natrafili hodowcy reniferów. Niedługo potem zlokalizowano kolejny gigantyczny krater. W lutym br. zagadka znów dała o sobie znać. Zrobiło się jednak jeszcze ciekawiej. Tym razem potężny krater otoczony był wieloma znacznie mniejszymi, które w dodatku były wypełnione wodą.

Geolodzy szybko zabrali się za analizę zjawiska i równie szybko przyznali, że mamy do czynienia z czymś zadziwiającym. Swoją analizę rozpoczęli oni bowiem od porównania starych oraz nowych zdjęć satelitarnych, które obrazują syberyjski bezkres. Okazało się, że w porównaniu z dawną dokumentacją, słynące z surowego klimatu terytoria północnej Rosji stają się coraz silniej porowate. Zjawisko może być zatem bardziej powszechne niż początkowo sądzono. Choć na starych obrazach trudno było się doszukać lejów, to teraz doliczono się ich nawet stu. W dodatku często otoczone są one przez mniejsze struktury. Według geologów, na odkrycie czeka obecnie ok. 30 kolejnych kraterów.

Dlaczego syberyjska tundra stała się nagle zbiorowiskiem takich olbrzymich obiektów? Choć zjawisko nie zostało jeszcze wyjaśnione, już dziś nie brakuje różnych hipotez. Jedna z nich zakłada, że dziury powstają w wyniku eksplozji gazu. Ocieplający się klimat miałby powodować zanikanie zmarzliny, odsłaniając złoża metanu, a kratery miałyby stanowić efekt zachodzących wybuchów. Hipotezę tę wzmacniają relacje świadków, którzy twierdzą, że w pobliżu obiektów widzieli rozbłyski świetlne. Zdaniem badaczy, mogłyby one być właśnie efektem wybuchów.

Co ciekawe, jeden z kraterów, który szczególnie zainteresował badaczy i otrzymał nazwę B2, znajduje się ok. 10 kilometrów od pól gazowych należących do giganta branży - koncernu Gazprom. To wielki krater, wewnątrz którego uformowało się jezioro o powierzchni 5 tysięcy metrów kwadratowych. Otoczony jest przez 20 mniejszych otworów, które także wypełnione są wodą. Analiza starych zdjęć satelitarnych tego obszaru wykazała, że są to stosunkowo nowe struktury.

Nie wszyscy naukowcy zgadzają się jednak z tą teorią. Zdaniem ekspertów z amerykańskiej agencji USGS (skrót od United States Geological Survey - ośrodek zajmujący się dyscyplinami związanymi z nauką o Ziemi), kratery są zbyt płytkie, by można było mówić, że doszło do reakcji z udziałem metanu. Ci sami naukowcy zauważają jednak, że możemy mieć do czynienia z formami typu pingo, czyli pokrytymi lodem kopcami, które spotkać można w obszarze Arktyki i strefach subpolarnych, najczęściej właśnie w obszarach wiecznej zmarzliny.

- Kiedy czop lodowy gwałtownie topnieje, jak to się mogło dziać na Syberii za sprawą niespotykanie wysokich temperatur, może dochodzić do częściowego zapadania się gruntu i utworzenia krateru - wyjaśnia Carolyn Ruppel z USGS.

Ale także wywód naukowców z USGS jest negowany przez niektórych przedstawicieli środowisk naukowych. Sceptycy zwracają uwagę na fragmenty skał, jakie można znaleźć wokół krawędzi kraterów. Mogą one sugerować, że w miejscach tych dochodziło do eksplozji, a nie zapadania się gruntu. Jeszcze inną teorię zaprezentował profesor Wasilij Bogojawleński, który uważa, że możemy mieć tu do czynienia dwoma zjawiskami jednocześnie - zarówno formowaniem się struktur typu pingo, jak i wybuchami metanu.

Niezależnie od reprezentowanego stanowiska, większość badaczy uważa, że niezwykłe manifestacje na Syberii mogą mieć związek z ocieplającym się klimatem.

Według naukowców, najważniejsze podczas dalszych badań oraz analizy zjawiska jest zachowanie spokoju, powstrzymywanie się od wydawania ryzykownych opinii, ale jednocześnie zapewnienie bezpieczeństwa ludziom, którzy zamieszkują obszary znajdujące się w okolicach zapadlisk.