90. rocznica sojuszu rządu polskiego z Semenem Petlurą

90. rocznica sojuszu rządu polskiego z Semenem Petlurą
Źródło zdjęć: © PD

Uznanie przez Polskę niepodległego państwa ukraińskiego i zrzeczenie się przez Ukrainę roszczeń do Galicji Wsch., Podlasia, Chełmszczyzny, Polesia i Wołynia - zakładał sojusz podpisany 21 kwietnia 1920 roku między władzami Polski i Ukraińskiej Republiki Ludowej.

Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Naczelnik Państwa marszałek Józef Piłsudski nadal obawiał się zagrożenia ze strony bolszewickiej Rosji. Dlatego, już podczas trwania konfliktu polsko-bolszewickiego, wysunął koncepcję sojuszu z proklamowaną Ukraińską Republiką Ludową i prezesem rządzącego nią Dyrektoriatu Semenem Petlurą.

Jak pisze Wojciech Materski w książce "Tarcza Europy. Stosunki polsko-sowieckie 1918-1939", Piłsudski był zdania, iż bez stworzenia niepodległej Ukrainy w dłuższej perspektywie byt Polski będzie zagrożony i nie będzie możliwe uderzenie wyprzedzające atak bolszewików. Dlatego 21 kwietnia 1920 roku w Warszawie władze polskie podpisały w Semenem Petlurą sojusz polityczny, a trzy dni później - wojskowy.

"Strona polska uznawała niezawisłość Ukrainy i jej władz (Dyrektoriatu z Petlurą na czele). Za linię rozgraniczenia obu państw przyjęto byłą granicę państwową między Rosją carską a Austro-Węgrami. Mniejszość polska i ukraińska w obu państwach otrzymała gwarancje praw narodowych i kulturalnych. Specjalne porozumienie gospodarczo-handlowe uregulować miało wypływające z rozgraniczenia sprawy sporne, zabezpieczając przede wszystkim polskie interesy, m.in. polskich właścicieli ziemskich" - pisze Materski.

W myśl układu wojskowego, oddziały polskie i Ukraińskiej Republiki Ludowej miały walczyć wspólnie przeciwko bolszewikom, działaniami miało kierować naczelne dowództwo Wojska Polskiego. Oba sztaby miały wyznaczyć oficerów łącznikowych. Polacy zobowiązywali się dostarczyć ekwipunek i uzbrojenie dla powstających na terenie polskim kolejnych jednostek ukraińskich. Jeden z istotnych zapisów mówił również, że po zakończeniu działań wojennych, na wniosek jednej ze stron polskie oddziały wycofają się poza wyznaczoną w umowie granicę między Rzeczpospolitą a Ukrainą.

Szczegółowe ustalenia umowy z Ukraińską Republiką Ludową zostały jednak zachowane w ścisłej tajemnicy, do wiadomości publicznej przekazano jedynie informację, że Polska uznaje prawo Ukrainy do niepodległego państwa, a za przywódców Ukraińskiej Republiki Ludowej uznaje Dyrektoriat, dowodzony przez Semena Petlurę.

25 kwietnia 1920 roku wojska polskie rozpoczęły na Ukrainie ofensywę, będącą dalszym ciągiem rozpoczętej w 1919 roku wojny polsko-bolszewickiej. Celem polskich dowodzących było pokonanie wojsk Armii Czerwonej i osiągnięcie linii rzeki Dniepr, gdzie działania wojenne miały przejąć oddziały Ukraińskiej Republiki Ludowej.

Planów jednak nie udało się zrealizować, ponieważ armia polska bez większych przeszkód dotarła do Kijowa i 7 maja zajęła miasto wspólnie z oddziałami ukraińskimi. Wkraczające oddziały polskie spotkały się z niechęcią mieszkańców, nie uznających Polaków za sojuszników i w większości nie akceptujących władz Ukraińskiej Republiki Ludowej.

Zaledwie tydzień później Armia Czerwona rozpoczęła kontrnatarcie, które - choć początkowo odparte - w czerwcu zmusiło wojska polskie do odwrotu. Oddziały bolszewickie zajęły Żytomierz, oblegały Lwów i coraz bardziej zagrażały Warszawie. Armii polskiej w bitwie warszawskiej 15 lipca 1920 roku udało się jednak pokonać Rosjan. Odtąd rozpoczął się zwycięski pochód wojsk polskich, wspieranych przez oddziały ukraińskie, na wschód. Jednym z jego istotnych punktów było pokonanie bolszewików w bitwie nad Niemnem 20-26 września.

Pomimo zwycięskiego odepchnięcia oddziałów Armii Czerwonej daleko na wschód, armia polska nie była już w stanie podjąć walki o obszary na Ukrainie i zdecydowała się na rozmowy pokojowe z bolszewikami. Ze strony polskiej wzięli w nich udział głównie politycy nie popierający idei stworzenia strefy bezpieczeństwa przy wschodniej granicy Polski w sojuszu z niepodległą Ukrainą. Dlatego zaakceptowali włączenie do rozmów przedstawicieli koncepcji Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

Traktat pokojowy między Polską a Rosją sowiecką i Ukrainą sowiecką został podpisany 18 marca 1921 roku w Rydze. W myśl jego postanowień Rzeczpospolita otrzymała zachodnią część Wołynia i Polesia z Brześciem, Pińskiem i Łuckiem, gubernie: grodzieńską, wileńską oraz zachodnią część Mińszczyzny, zaś druga strona rezygnowała z roszczeń do Galicji Wschodniej.

Poprzez zgodę na udział przedstawicieli USRR w rokowaniach Polska de facto poparła jej funkcjonowanie i zrezygnowała z sojuszu z Ukraińską Republiką Ludową.

Dokument zawierał także postanowienia o wypłacie Polsce 30 mln rubli w złocie jako rekompensatę za wkład w budowanie gospodarki rosyjskiej podczas rozbiorów oraz o zwrocie zagrabionych w czasie zaborów dóbr kultury narodowej. Traktat przewidywał wymianę jeńców wojennych oraz zobowiązywał do wzajemnego przestrzegania swobód mniejszości narodowych i tolerancji religijnej. Po jego ratyfikacji strony miały nawiązać stosunki dyplomatyczne i podpisać umowę handlową.

Po podpisaniu porozumienia, oddziały URL podejmowały jeszcze walkę z Armią Czerwoną, jednak odrzucone za Zbrucz, zostały w myśl traktatu rozbrojone i internowane przez Polaków. Pokój ryski w praktyce oznaczał więc koniec ukraińskich marzeń o niepodległym państwie. Wpłynęły na to czynniki związane z podziałami w kręgu władz Ukraińskiej Republiki Ludowej, brak narodowej świadomości wśród chłopów oraz poparcia międzynarodowego.

Historycy oceniają jednak, że doświadczenia z tego okresu przyczyniły się do budowy poczucia ukraińskiej tożsamości narodowej, która przetrwała okres komunizmu i po rozpadzie ZSRR przyczyniła się do powstania niepodległego państwa ukraińskiego.

(PAP)

Wybrane dla Ciebie

Funkcjonalne smartwatche do 500 zł. Zdziwisz się, co potrafią
Funkcjonalne smartwatche do 500 zł. Zdziwisz się, co potrafią
Jedyna rzecz, którą musi mieć w szafie każdy facet. Przyda się teraz i wiosną
Jedyna rzecz, którą musi mieć w szafie każdy facet. Przyda się teraz i wiosną
Najpopularniejsze słuchawki z redukcją szumów za mniej niż 300 zł
Najpopularniejsze słuchawki z redukcją szumów za mniej niż 300 zł
Jaka kurtka na stok? Kurzajewski nie mógł wybrać lepiej. Ten model jeszcze długo mu posłuży
Jaka kurtka na stok? Kurzajewski nie mógł wybrać lepiej. Ten model jeszcze długo mu posłuży
Najtańsze soundbary z subwooferem. Co kupisz za mniej niż 600 zł?
Najtańsze soundbary z subwooferem. Co kupisz za mniej niż 600 zł?
Jędrzejak zna skuteczny sposób na mrozy. Wydasz na niego zaskakująco mało
Jędrzejak zna skuteczny sposób na mrozy. Wydasz na niego zaskakująco mało
Popularne projektory laserowe do 5 tys. zł. Dlaczego warto je wybrać?
Popularne projektory laserowe do 5 tys. zł. Dlaczego warto je wybrać?
System multimedialny w starym samochodzie. Jak to zrobić?
System multimedialny w starym samochodzie. Jak to zrobić?
Wybieramy kapcie męskie: śmieszne, ciepłe, a może skórzane?
Wybieramy kapcie męskie: śmieszne, ciepłe, a może skórzane?
Ciepła i praktyczna kurtka narciarska męska. Jaką wybrać, aby posłużyła ci przez lata?
Ciepła i praktyczna kurtka narciarska męska. Jaką wybrać, aby posłużyła ci przez lata?
Kultowe trapery kupisz za grosze. Podobne nosi Maciej Musiał
Kultowe trapery kupisz za grosze. Podobne nosi Maciej Musiał
Swetry i bluzy męskie. Przegląd najmodniejszych modeli na zimę
Swetry i bluzy męskie. Przegląd najmodniejszych modeli na zimę